Muqdisho | QOL | May 6, 2016 – Waa warbixin ay Mu’assasadda Horumarinta, Cilmibaarista iyo Warfaafinta ee Soomaaliyada cusub ay ka diyaarisay kaalmadda dowladda aan walaaha nahay Isutagga Imaaraadka Carabta ay siiso shacabka Soomaaliyeed.
Waxa ay warbixintan diiradda saareeysaa kaalinta sharafta leh ee ay Imaaraadku ku leedahay kaalmaynta shacabka Soomaaliyeed.
Si aad u akhriso warbixintan oo dhammaystiran, ku dhufo xiriiriyaha hoose:
Muqdisho | QOL | May 15, 2016 – Waxaa maanta ii faraxad ah in marka hore aan hambalyo iyo boogaadin ba halkaani uga dirayaa dhamaan ummadda soomaaliyeed meel kast oo ay joogaan, maanta oo ah sannad guuradii 73aad ee ka soo wareegta xisbigii gobanima doonka ahaa ee S.Y. L 15 May 1943, waxaan ilaahay ugu baryeenaa inuu u naxriisto inta ruux ee ku shahiiday oo naftoodda u soo huray xornimadda aynu maanta haysano, inta nool na waxaanu Eebbe ugu rajayneynaa in ay ku noolaadaan bash bash iyo barwaaqo, waxaana ilaahaya ka baryeenaa in ummadda soomaaliyeed quluubtooddii isku soo dumo oo dhibatadda ku habsatay Eebbe ka qaado, si loo gaaro midnimo iyo horumar.
Maanta oo ah maalin quluubta shacabka soomaaliyeed ku weyn halgankii SYL ee konfurta soomaliya iyo xisbiga gobanima doonka ee SNL waqooyiga soomaaliya oo 73 sanno jirsaday. Runtii halgankii SYL ee konfurta soomaaliya waxaa bar bar socday xisbigii gobanimo doonka ahaa ee SNL ee waqooyiga Soomaaliya , waa maalin weyn, waa na maalin aan la ilaabi Karin oo ay haboon tahay in shacabka soomaaliyeed meel kasta oo ay joogaan in ay xusaaan maalinta weyn.
Inta aan la aasaasin xisbigii gobanimadoonka ahaa ee SYL waxaa la sameeyey urur ay ku kulmaan dhallinyaradda oo la magic baxay SYC( Somali Youth Club ) oo ahaa urur aan siyaasi ahayn, maxaa yeelay gumeysigii ingiriiska markaasi dalka ka talinaayey mar na ma oggaleyn in ay kulmaan dhallin yaradda iyo wax garadka soomaaliyeed .
Ururka SYC muddo ka dib wuxuu noqday urur siyaasi ah oo la magac baxay S.Y.L waxaa na dhidhibadda loo dhigay taariikhda marka ay ahayd 15.05.1943kii oo ay ku kulmeen dhallin yaro ka kooban 13 ah , kuwaasoo ahaa dhallinyaraddii fahmay dhibaatooyinka iyo hagar daamadda gumeysiga , iyaga oo aad u diidanaa siyaasadda gumeysiga oo ahayd qaybi oo xukun, dhallinyaraddaasi daacada u ah dalkooda iyo dadkooda ba waxay si weyn xil isaga saareen sidii shacabka soomaaliyeed xornimo loo gaarsiin lahaa. ugu dambeyntiina ilaahayna ku garab galay in ay dalka ka saaraan gumeysiga. Ururkaani baaqiisu wuxuu ahaa Axyaa waddani , soomaaliyeey toosooy iyo qabiil qaran ma dhiso iyo kuwa kale oo xambarsan qiiro wadaninimo, kuwaaso qiiro ficil ah ku abuuri jirtay dadweynaha soomaaliyeed waddaniyadda qiimaha ay leedahay iyo gumeysi naceeb.
Dhallinyaradaasi waxay kala yihiin :-
Yaassiin Xaaji Cusmaan
Cabdulqaadir Sheekh Saqaawaddiin
Xaaji Maxamed Xuseen
Daahir Xaaji Cusmaan
Maxamed Cali Nuur
Maxamed Cusmaan Baarbe
Khaliif Huudow Macallin
Sayiddiin Xersi Nuur
Cusmaan Geeddi Raage
Dheere Xaaji Dheere
Cali Xasan Maslax
Xaaji Maxamed Cabdulle Xayeesi
Maxamed Faarax Hilowle
Ururka SYL durbadii ba wuxuu ku talaabsaday guulo waa weyn oo ay ka mid yihiin inuu kasbado kalsoonidda dadweynaha soomaaliyeed , ka dib markii uu u soo bandhigay dastuurkii uu ku hogaamin lahaa shacabka soomaaliyeed, dastuurkaasi oo ku xusay in la helo soomaali weyn oo xor ah .
Dastuurka xisbiga waxaa ugu waa weyn oo ka mid ahaa in diinta islaamka dalka lagu hogaamiyo, in la radiyo midnimadda ummadda soomaaliyeed, in la cirib tiro dhaqamadda xun xun oo ay ka mid yihiim qabiilka iyo qabyaaladda iyo is quursiga , in la horumariyo aqoonta, hidaha iyo dhaqanka suuban iyo in la qoro afka soomaaliyeed, sidaasi darted xisbigu waxaa u suurta gashay in si fudud ujeedooyinkiisa u gaarsiyo gobollada dalka oo idil , sidaasi darted xisbiga SYL waxaa u suurta gashay in uu xafiisyo ka furo gobolada dalka taasoo kordhisay caraddii gumeysiga uu u qabay shacabka soomaaliyeed .
Waxaa xusid mudan sannadkii 17/08/1946kii odayaashii SNL oo ay ka mid yihiin Suldan Mohamud Shire, Suldaan Ali Muse , Suldaan Mohamed Faarax iyo Suldaan Hersi Abdillahi in ay warqad u qoreen Colonail Office , Downing street London S.WI waxay dawladda ingriisa ay ka codsadeen in soomaali mideysan uu gaarsiiyo xornimo maadaama uu ingriisa ganta ku hayo, Somaliland territory, Somali South Territor,Somali West Territory , Somali NFD territory .
Waxayna ka codsandeen Colonial Office in qaybta France uu gumeysta oo ah Djabouti inuu ingriiska gorgortan la galo dawlada france sidii loo helo soomaali weyn, waxayna qoraalkooddii ku cadeeyeen in aysan marna raali ka noqon doonin in soomaali la qayb qaybiyo.
Odayaasha waqooyi iyaga oo ka sahqeynaaya mideynta soomaaliya waxay markii ay taariikh ahayd 17/07/1947kii ay warqad kale u qoreyn {The war Office – London}, maadaama ummaada soomaaliyeed 5 qayb loo qaybiyey :- British, Fraance, Italia iyo Ethiopian waxay ingriiska ay ka codsadeen in la mideeyo ummadda soomaaliyeed sidii loo helo somaali weyn “Bansomalisim” .
Waxaa xusid muddan munaasabaddii sannad guuraddii 5aad ee aasaaskii ururka SYL , waxaa ka soo qayb galay wafuudii kormeerka ku kala soo bixiyey goboladdii 5ta soomaaliyeed ahayd , ujeeddada ugu weyn kormeerkaasi wuxuu ahaa in la helo soomaali weyn , lana wacyi geliyo dadweynaha soomaaliyeed meel kasta oo ay joogaan ba, sidii loo helo midnimo soomaaliyeed si loo tuso wafuuddii ka imaaneysi United Nations.
Haddii aan tusaale ahaan u soo qaato kormeerkaasi waxa hogaaminaayey :-
a. Mudane Maxamed Ahmed Ottavio
b. Mudane Axmed Allore
c. Mudane Ladane
Mudanayaal kale oo aan xusus ku soo koobi karin maxaa yeelay xasuusteyda oo yaraatay muddo dheera ka soo wareegtay balse taariikhda ummaadda soomaaliyeed xusi doonto haddii ilaahay raali ka noqdo , Waxaa kale oo xusid muddan in aan halkaani ka sheego dhallinyaraddii ka tirsaneyd Somali Signal Squadro oo door weyn ka qaatay in ay kormeerayaasha ku guuleystaan kormeerkoodda maxaa yeelay meel alla meeshii ay cagata dhigaanba waxaa taar ka hormari jiray dhallinyaradaasi Somali Signal Squardro, kuwaasoo ay ka mid ahaa :-
Cabdiraxmaan Alfaas
Cabdisaaq Xaaji Xuseen
Maxamed Raaji Maxamed
Cabdulkadir Cali Bolay
Cabdi Adan
Cali Xirsi Jano gale
Saajin:Cabdullah Xuseen
Saalax Xuseen
Omar Xuseen
Cabdi Adan
Cali Xirsi Jano gale
Cali Food
Axmed Qamac
Maxamed Ahmed Faarax (Xeero Xaaji)
Ibraahim Baalay
Dheere Maxamed Shariif
Xasan Colow
Xuseen Ahmed Afrax (Biif)
Cabdulqaadir Qararac
Maxamed Xasan Cabdow
Axmed Maanic
Cabdi Rabbo
Cali yare Xalki
Maxamed Xalki
Cabdallah Maxamed Al Casaami
Adan Tasame
Xuseen Ramadaan
Dhallinyaraddii ku kala baahsaneyd goboladda soomaaliyeed oo idil, si ay u barayrujiyaan dadweynaha ku nool gobaladaasi isla markasina ay ku wacyi geliyaan waddaniyadda iyo midnimadda shacabka soomaaliyeed, dhallinyaradaasoo gacan weyn ka geystay inuu najaxo kormeerka wafuudda SYL ay ku maraayeen 5ta soomaaliyeed waa kuwa kor ku xusan
Kuwa kale oo aan halkani xusuus aan ku soo koobi Karin maxaa yeelay dhallinyaraddu aad iyo aad ayay u badnaayeen, guusha ugu weyn uu kormeerkaasi laga gaaray waxay ahayd kalsoonida iyo mideynta ummadda soomaaliyeed .koormeerayaashii waxay caddeeyeen in ummadda soomaaliyeed meel kastaba ha joogeen ay diyaar u yihiin midnimada ummadda soomaaliyeed, waxay xuseen dhibaatooyinka hortaag halganka gobannimo doonka soomaaliyeed ay tahay qabiil iyo qabyaaladda oo ku abuurtay mujtamaca soomaaliyeed is naceeb iyo kala qaybsanaan .
Dhallinyaraddii horseedka xisbiga waxaa ka mid ahaa:-
Adan Carte
Adan Gurey
Warsame Jooglaqe
Osman Galay
Maxamed Gaagaale
Cabdikariim Beerweyne
Warsame Joqof
Abuu Raas
kuwa kale oo aan xasuusanin oo door weyn ka qaatay la dagaalanka qabyaaladda , kuwaasoo fahmay in qabiilku caqabad uu ku yahay halganka ummadda soomaaliyeed .Waxayna guul la taaban karo ay ka gaareen in ay soo af jaraan colaaddii dhex taalay walaalaha soomaaliyeed .
Waxaan la ilaabi Karin doorkii gabdhaha soomaaliyeed oo xiligaasi la oraqn jiray Sisters door weyn ayay ka soo qaateen halgankii xornimadda, kuwaasoo naf iyo maalba u huray sidii loo gaari lahaa xornimo, waxaa kamid ahaa Xaawo Osman Taako oo lagu dilay albaabka Leegadda hortiisa iyo Timiro Cukaash oo ay ku dhashay xabsiga gumeysiga dhexdiisa iyo kuwa kale oo aan xasuus ku soo koobi karin.
Gabdhahaasi waxaa ka mid ahaa::-
Xalima Kulmiye Xamar
Xalima Soofe Xamar
Xaawi Osman Taako Xamar
Raaxo Ayaanle Xamar
Faduma Xaashi Baydhaba
Timiro Cukaash Kismaayo
Munaasabaadaasi oo lagu xusaayey sanad guuraddii 5aad waxaa heeso wadani ah ka soo jeediyey Abwaankii weynaa Qasim Hilowle (Iskiifo) , heesahaasi oo shacuur wadanimo ku abuurtay dhamaan shacbiga soomaaliyeed oo ka soo qayb galay munaasabaddaasi.
Waxaa mudadaasi dalka ku sugnaa wakiilo ka socda afartii dawwladood oo ku guuleystay dagaalkii 2aad ee Adduunka oo kala ah Ingriiska, Faransiiska, Ruushka iyo Mareykanka , kana wakiil ahaa United Nation, kuwaaso odorasaayey in dadweyna soomaaliyeed ay u bisil yihiin hanashadda xoriyada.
Guddigaasi afarta ah waxay bilaabeen in ay dhegeystaan fikraddahii iyo warbixinadii xisbigii SYL iyo Axsaabtii tiradda badaneyd ee dalka ka jiray :-
Somali Youth League (S.Y.L)
Hamar Youth Club (HYC)
Patriotic Beneficient Union
The Arab Community
The War Veterans
The Somali Young …. Qabiil ku magacdarsaday
Hindaitul Islam
Comitato Rappresentativo Italiano
Ururka la magac baxay patriotic Benefiecient Union ay isku bahaysteen 7 urur oo yar yar oo lagu tiriyo in ay gacan saar la leeyihiin talyaaniga (Pro-Italia) , kuwaaso dhamaan ka soo horjeedday iraadii shacabka soomaaliyeed oo ahaa in la gaaro xornimo, iyaga oo ku andacoonaayey in ay shacabka soomaaliyeed maanta diyaar u ahayn in xornimo la gaarsiiyo loona baahan yahay in muddo 30 sannadood in lagu jiro gacanta Talyaaniga .
Guddigii ka socday 4tii dawladood oo wakiilka ka ahaa United Nation taariikhda markii ay ahayd 20/01/1948 la kulmeen Guddigii matalaayey xisbigii SYL oo warbixintiisa xambarsaneyd himilooyinkii iyo rabitaankii shacabka soomaaliyeed.
Guddigaasi wuxuu ka koobnaa :-
Mudane Xaaji Maxamed Xuseen – Guddoomiye
Mudane Cabdullahi Ciise Moxamud – Xoghaye
Mudane Maxamed Ahmed – Xubin
Mudane Xaaji Faarax Cali – Xubin
Mudane Sharif Maxamed C/raman – Xubin
Mudane Xaaji Bashiir Ismaciil – Xubin
Muddane Cabdullahi Ciise Maxamoud oo ka wakiil ah xubnaha SYL , guddiga United Nations ka hortiisa ka soo jeediyey warbixintii xisbiga SYL ,warbixintaas oo lagu codsanayey United Nations ka in si deg deg ah oo aan shuruud lahayn ummadda soomaaliyeed loo guddoonsiiyo madaxbanaanideedda iyo in inta himiladaasi laga gaarayo afarta dowladood oo xoogga waaweyni ay si wadajir u maamulaan dalka , iyagoo ka wakiil ah United Nations .
Waxaa kale oo xusid muddan xisbigii Hamar Youth Club (HYC) oo ay isku mabaadii ahaayeen xisbigii SYL oo ay ka wada sinaayeen in shacabka soomaaliyeed la gaarsiiyo xornimo taam ah , xisbiga HYC hogaamiyaashiisu na waxay is bar bar taageen halganka gobanimadoonka ah , waxaana warbixintiisa halkaasi ka soo jeediyey Muddane : Maxamed Abukar Abooke .
Waxaan guddiga Hamar Youth Club ka koobnaa :-
Mudane Xaaji Muxyadiin Xaaji Cali – Guddoomiye
Mudane Sheekh Cumar Xaaji Yusur – Xoghaye
Mudane Aweys Dheere Diinle – Xubin
Mudane Dheere Xaaji Dheere “
Mudane Maxamed Abukar Abooke “
Mudane Axmed Shariif Cali Fakhradiin “
Maxamed Cumarey Maxamed “
Maxamed Abukar Abooke
Axmed Shariif Cali Fakhradiin
Xaaji Mungaani Mursal Xubin
Abukar Xamuud Sokorow Xubin
Mahamed Macalin Cali (Aamac)
Amiin Cismaan Nuur
Amiin Cadde Cismaan
Amiin Axmed Cumar
Xaaji Macow Yuusuf
Xaaji Cumar Muqadam
Cabdi Abooke Sheekh
Iikar Harkow Sheekh
Aweys Sheekh Ahmed Xaaji
Maye Xaaji Xusseen
Abuukar Abooke Axmed
Maxamed Mahamud Maaxi
Cabdiraxman Sh. Axmed
Maxamed Abati
Maxamed Cismaan
Guddigii 4ta dawladood markii ay dhageysteen warbixinaddii kala duwanaa ee ay ka kala soo jeediyeen axsaabtii dalka ka jirtay kuwaasoo u kala qaybsanayeen xaga fikirka , kuwa xornimadood ah iyo kuwa ka soo hor jeedda oo mucaarid ah , hase yeeshee guddigii markii uu arkay banana baxii weynaa ee ay soo qabanqaabisay xisbigii SYL iyo SNL , iyo wakiiladdii ka socoday Somali galbeed , NFD iyo Djabouti ee xiligaasi ku sugnaa Muqdisho , kuwaasoo taageero ka heysta dadweynaha soomaaliyeed oo muujiyey in ay rabaan xornimo, waxaa guddigaasi u cadaatay in shacabka soomaaliyeed uu rabo madaxbanaani taasoo ay warbixitoodi na ay ku ayideen in shacabka soomaaliyeed inuu hanto xornimadiisa .
Si wada jir ah xisibiyadda SYL (south) iyo SNL(North) waxay u gudbiyeen fikraddooda oo ku sabsaneyd rabitaanka ummadda soomaaliyeed in ay hesho xornimo taam ah. Qoraalkaasi waxaa U.Nation ka u gudbiyey Muddan Maxamoud Jaamac Uurdoox oo qoraalkiisa ku cadeeyey in 90% shacabka soomaaliyeed waxay diyaar u yihiin in ay helaan soomaali mideydsan oo xor ah . Isla markaasina waxay 4ta dawladdood ka codsandeen in ummadda soomaaliyeed in ay gaarsiyaan xornimo taam ah muddo 10 sannaddood ,taasoo ujeeddadeedu ahayd in la diyaariyo hogaankii maamuli lahaa dawlada dhalan doonta
Waxaa kale oo xusid muddan dhaqdhaqii ka socday goboladda waqooyi oo u hogaaminaayey xisbigii SNL oo is bar bar taagay dhaqdhaqaaqii xisbigii SYL. , waxaa kalo aan mar na la ilaabi Karin Av. Salool iyo Av. Micheal Mariano oo xisibga SYL ka cawini jiray diyaarinta xaga qoraaladda iyo talooyinka xag sharciga , isla markaasina waxaan la ilaabi Karin Mudane Cali Nuur oo ahaa reer Cardiff ee dalka Ingriiska ku noolaa, oo gacan weyn ka geystay abaabulkii xoghayaha guud ee xisbiga SYL Mudane Cabdullahi Ciise safarkii uu ku tagay United Nations – Lake Success oo markasi ahayd xurntii United Nations sidaasi darted waxaa hal-heeska shacabka u ahaa :
“Cabdullahi Ciise iyo Cali Nuur ilaahow amaano yeel ” taasoo looga jeeddo inuu Cabdullahi Ciise ilaahay samo ku geeyo isla markaasina samo ilaahay ku soo celiyo iyaddoo ay cabsi badan jireen , Cali Nuur na wuxuu ahaa qofkii gacanta weyn ka geystay safarkii xoghayaha guud SYL Mudane Cabdullahi Ciise , safarkaasii oo
xambarsanaa rabitaanka shacabka soomaaliyeed
Haddaba waxaa loo baahan yahay in shacabka soomaaliyeed inuu hal hees ka dhigato
baaba’ay . Waxaan ummadda soomaaliyeed u rajaynayaa in sannadkaani sannadka
xiga ay ku gaaraan guul iyo barwaaqo .
Ujeeddooyinka ugu weyn ee xisbiga SYL wuxuu ahaa in la helo soomaali weyn oo mideysan hase yeeshee dhibatada ugu weyn waxay dhacday markii SYL ay diideen in Ingariiska gacanta loo geliyo soomaaliya, taaso dawladda ingriiska ka careesisay. United Nation ka waxay go’aansadeen in koonfurta soomaaliya gacanta loo geliyo dawladda talyaaniga muddo 10 sannadood ah lagu gaarsiyo xornimo., iyadoo xisbigii SYL aad iyo aad uga soo horjeeday in mar kale talyaaniga gacanta loo geliyo konfurta soomaaliya hase yeeshee qorshaha SYL wuxuu ahaa in 4 dawlad waa weyn in ay maamulaan arrimaha soomaaliya.
United Nation waxay soomaaliya u soo direen 4 dawladdood oo kala ah Egypt,Liberia, Philipin iyo Colombia si ay u kontoroolaan maamulka talyaaniga sannad walbana ay u gubiyaan warbintoodda United Nationka . Runtii mirihii ay beereen dhallinayraddii nafta u huray dalkoodda iyo dadkoodda waxaa la gurtay June 26, 1960kii iyo July 1, 1960kii maalintii xornimada iyo mideynta labad gobol Waqooyi iyo Koonfur.
Himilooyinga ugu waa weyn ee odeyaashii SYL wuxuu ahaa in maalin maalmaha ka mid ah in la heli doono Soomaali weyn oo mideydsan laakiinse nasiib daro burburkii dawladdii dhexe ee soomaaliya waxa dalka u kala googo’ay gobol gobol taasi niyad jab ku ah dadkii soo halgamay oo riyaddooda ahayd in maalin ay indhahooda ku arkaan soomaaliy weyn oo mideydsan (Bansomalism)
Shacabka soomaaliyeed waxaaan kula dardaarmayaa in u soo jeestaan midnimada iyo horumarka dalkoodda si ay u soo noqoto rajadii ahayd Soomaali weyn isla markaasi ay iska ilaabaan wixii horay u dhacay oo xumaan ah oo la is cafiyo isla markaasi na ay soo af jaraan colaadda iyo kala go’a maanta dalka ka jira, hal hayskoodina uu noqdo AXYAA WADANI, QABIIL QARAN MA DHISO , runtii waddaniyadda ayaa lagu gaari kara horumar iyo midnimo ummadda soomaaliyeed , loogana bixi karaa dhibaatooyinka maanta dalka ka jira, looma baahana qarnigaani 25ka ah in qabiil iyo qabyaalad wax lagu qaybsado taa soo maanta ka muuqata hab dhismeedka barlamaanka dawladda ay ku dhisan tahay hab qabiil 4.5 oo lagu soo xulay cadaalada daro iyo dulmi.
Arrintani 4.5 waxay aniga shaqsi ahaan ila tahay waa arrin la soo minguuriyey oo ay ka dambeeyaan shaqsiyaad soomaali diid ah iyo gurmeysiga cusub oo aan mar na ba ogoleyn in ay soomaaliya ay dib u milicsadaan himiladii SYL oo ahaa Soomaaliy weyn oo mideydsan taaso maanta muuqata in labadii gobol ee shalay ku midoowey soomaalinimo maanta waxay u kala baxeen dhowr gobol oo gobol walba uu leeyahay calan u gaar ah calaankaasi oo ka tarjumaya qabiil balse waxaa fiicnaan lahayd in dib loogu noqdo qaranimaddii shalay ay dad badan naftoodda u huray waxaan ilaahay ka rajaynayaa in la heli dono dhallinyaro dalkoodda u damqada.
Runtii dalka waxaa naf iyo maal u huray geesiyaddii soomaaliyeed ee xornimda maanta aynu ku faano soo hooyey, halgankaasi xornimadoonka ahaa waxaa looga soo gudbay midnimo iyo waddaniya sidaasi darteed waxaa haboon in shacabka soomaaliyeed hal heeskoodii u noqdo axya wadani, qabiil qaran ma dhiso, {Midnimaddo waa xoog aan la jibin Karin , kala taguna waa Burbur}runtii waddaniyadda ayaa aaminsanahay in lagu gaari kara horumar iyo midnimo ummadda soomaaliyeed , isla markaasi na loogana bixi karaa dhibaatooyinka maanta dalka ka jira, looma baahan dagaal sokeeye iyo in dhiig la daadiyo balse waxaa loo baahan yahay in laga qayb qaato dib u dhiska dalka.
Waxaan ummadda soomaaliyeed u rajaynayaa in sannadkaani sannadka xiga ay ku gaaraan guul horumar leh iyo barwaaqo.
Gabagabadii waxaan halkaani baaq ugu soo jeedinayaa dhallinyaradda soomaaliyeed meel kasta oo ay joogaan in halheeskoodi uu ahaado “La Dagaalanka Qabyaaladda iyo soo celinta Midnimada Soomaaliyeed” iyadoo laga tusaale qaadanaayo himilooyinkii shalay ee SYL oo ahaa in la helo soomaali weyn oo mideydsan
Aqirtoow; Qormooyinka tixanaha ah, ee wadamadii aan kusoo noolaaday aan uga faalloonayo, waxaan bilaabay 2006-dii, oo magaalado-madaxdii horee dalka Pakistan ee Karachi, ee aan kunoolaa mudo 8-sano ah (2002-2010), waxbarashadeeydii heerarka kala duwane jaamacadeedna aan kusoo qaatay, ayaa waxaan kasameeyey qormooyin tixane ahaa, oo aan billaabay taariikhdu markii eey aheyd July 25, 2006-kii. Qormooyinkaa oo lahaa qeybo kala duwan, ayaa ciwaankoodu wuxuu ahaa: WARBIXINTII WAXBARASHADA IYO ARDEYDA SOOMAALIYEED EE WADANKA PAKISTAN. Waloow eey jireen qoraallo kaloo kali-kali ahaa, oo aan iyana kasameeyey isla wadanka Pakistan, kuwaasoo eey ugu xiiso badneyd qormadii ciwaankeedu ahaa: Dhaqamadii Qoyska ee iigu yaabka badnaa wadanka Pakistan!
QORMOOYINKII TIXANAHA AHAA EE WADANKA MALAYSIA
Sanado kabacdi waxaan sanadkii 2010-kii usoo wareegay magaalada Kuala lumpur, oo ah caasimada dalka Malaysia, taasoo iyana maamule kulliyadeed iyo macallin jaamacadeed aan mudo 4-sano ah ka ahaa (2010-2014). Xilligaa isla markii aan Malaysia imid, waxaan billaabay in aan qormooyin tixane ahaa kasameeyo, si ummadeeyda Soomaaliyeed aan uga haqabtiro warbixinno hufan, oo dhinackasta ah, kuna saabsan dalkaa Malaysia. Waxaan dareensanaa in eey jiraan Soomaali badan, oo waxbarasho-doon ah, ama iyaga ha uyimaadeen waxbarashadaa, ama dadkooda waxbarasho ha usoodireen’e. Waxaa dabcan jirey kuwo caafimaad-doon ah, kuwo qoysaskooda wadamada gaalada kalasoo cararayey, oo dal Islaam ah laraadinayey, dhamaantoodna aad uga duceyn lahaa, mar hadii eey heli lahaayeen macluumaadka eey raadinayaan, gaar ahaan midka Malaysia kusaabsan. Qormooyinkaas ciwaankoodu wuxuu ahaa ahaa: (QALINKII CABDIBOQOR IYO QORMADIISII MALAYSIA). Qormooyinkaas mudo dheer kabacdi, markii waxbadan aan iftiimiyey, waan joojiyey.
JPEG Pro
QORMOOYINKAN TIXANAHA NOQON DOONA EE DALKAN MAREEYKANKA
Hadda oo aan Mareeykanka usoo guureyna (2014-ka)-Illeeyn Soomaalidu iyadoo awalba heer-guuraa aheyd, baa hadana dalkoodii iyo dowladnimadoodii kasii burburtaye-Waxaan is iri, bal adigoo maanka kuhaya baahidii nuucyadeedu kala duwaneyd, ee aad dartood qormooyinkii Pakistan iyo Malaysia usameeysey, hadana sidii si lamid ah, bal qormooyin tixane ah Mareeykankana kasamee, si ummadaada Soomaaliyeed meelkastaba hajoogaane, eey uga wada faa’ideeystaan, illeeyn inta aad kucusub tahay, oo aad “Flight 13” kutahay dal aad kala dhaqan iyo diin duwantihiin, ayaa ah waqtiga ugu wanaagsan in aad waxkaqorto, waana inta aaneey waxkasta iska caadi kulanoqon, oo dareenkaadu aanu laqabsan’e. Sidaa daraadeed qeybtan ugu horreeysa waxaan uga hadli doonaa, dhibka kala heysta waalidiinta, iyo waxbarasho kafasahaadida caruurta Soomaaliyeed waxa sababa, iyo xilliyada eey dhallinyarada dibjirnimada ku billaabato.
MAXAA KALA HEYSTA CARUURTII SOOMAALIYEED IYO DUGSIYADA SARE?
Aqristoow, kadib markii aan dalkan Mareeykanka imi, waxaan fursad uhelay in aan booqasho ku kala bixiyo Iskuullo aad ufara badan. Waxaan indhaheeyga kusoo arkay, waxbadanoo ummadan Mareeykanka agtooda caadi ka ah, balse naxdin ku ah dadkeena Soomaaliyeed ee Muslimiinta diintooda, iyo dhaqankooda kudhagan ah.
Aan toos ugalo’e, halista dhabta ah ee fasahaadida/halloowga ilmaha Soomaaliyeed, waxeey sidhab ah uga billaabataa marka eey kasii baxayaan dugsiga dhexe (Middle School-ka/Junior high), oo ay siigalayaan dugsiga sare (High School-ka). Waana sababta keentey in waalidiinta Soomaaliyeed, ee diinta leh, waxbadanna fahamsan, eey Ilmahooda marka eey dugsiga sare gaaraan kala cararaan dalkan Mareeykanka, iyo guud ahaan wadamada reer-galbeedka.
Dhibka jira hadaan meeldhow idinka tuso, idinna tusaaleeyo; ugu horeyn iskuullada dalkan Mareeykanka inta ugu badan wax uniform ah kamajiro, sidaa daraadeed marka laga reebo dhar calaamado gaar ah leh maahane (Gang signs), ardayada ama ardeygu siduu rabo ayuu usoo labisan karaa. Timahana siduu rabo ayuu yeelankaraa, sidaa daraadeed gabdhaha fasallada dhexe kasiibaxaya, kuwa sarena siigalaya, oo ubadan kuwo aan gaarin da’dii qaan-gaarka sharciga aheyd ee dalkan Mareeykanka (18-Sano), balse ismooda iskana dhigaya naago waaweynoo, wax udhimani aaneey jirin, ayaa waxeey intooda badani ulabistaan si yaab badan. Waxeey qaarkood sooqaataan saraawiisha aadka ujilicsane, jirkana aadka ugu dhagan (Soft body tight), kuwaasoo meelkasta kaladhexgala, waxkastana usawira sidii iyadoo aanu dharkuba saarneyn, ama saraawiil moodhel (Fashion) lagu sheegay, oo boowdooyinka, cajirrada, iyo jilbahaba laga jeexjeexay! Qeybta korena waxeey gabdhahaasi muujiyaan kalajeexa xabadkooda, oo dhinacyada lagasoo riixay/abiibay. Nasiibdarro! Waxaad maqleeysaa gabdho Soomaaliyeed oo guryahooda xijaab iyo asturnaan uga baxa, waalidkoodna sidaa ku ogyahay, balse markaa eey bii’adaa dhexgalaan, waxkasta iska tuura, lana soobaxa labis lamid ah kuwa ardeyda kalee Gaalada ahi wataan, si eey dadkaa dhinac uga raacaaan, ugana nabadgalaan culeyska asxaabtooda (Peer Pressure). Dhanka kale, inta bdan wiilkasta iyo gabarkastaahi waxeey leedahay saaxiib xiriir gaar ah la leh (Boyfriend iyo girlfriend), midkii ama midii aan laheeynse, waxaa loo arkaa mid wax si kayihiin, meeli dhiman tahay, liidata, oo cid rabtaahiba weeysey, taasoo kudhiiragalinta howlahaa ugu filan.
Waxaa iigu yaab badneyd markaan arkay wiil iyo gabar isku dhexdhuuqayo maqaayad mid ka mid ah iskuullada, oo eey wada buuxaan ardeydii, maamulka, iyo macallimiinta qaar, marka anigan cusub laga reebana, cidkasta eey wax iska caadi ah latahay. Fasallada dhexdoodana qaar waxeey isula fadhiyaan laba-labo jaceyl wada jileeysa, Gacmahoodana “Meelkasta” wada mushaaxayaan, faruuryahana sidoo kal, iyadoo isha macallinka uun la iska gaadayo-Waloow macallinkana waxkastaba lasocdo- e. Mucaanaqada/Hug isa siinta wiilasha iyo gabdhaha, ee la ismajuujinayee, mudada la isku dhaganaanayo iyadu waaba iska caadi.Waa sideey u arkaane.
Dhanka waxbarashada iyadana iskuullada wax cadaadis gaar ah cid Ilmaha saareeysaahi majirto. Hadal daganoo sasabid ah, oo ikhtiyaar buuxa uu uleeyahay in uu qaato, iyo in uu iska daayo maahane wax kale cidi lama daba taagnaaneeyso. Sida aan ku arkay iskuullada marba hadii cunugaa aanu ardeyda kale dhib ugeeysaneyn, iyo macallinkaba (Behavior issues), oo geedi-socodka duruusta fasalka aanu caqabad ku aheyn, cid howshiisaba galeeysa malaha, wuu iska imaankaraa, haduu doono qalin la’aan, buug la’aan, boorso la’aan, maantoo dhan haduu rabo waxba yaanu qorin, waxba fahmin, oo waxba yaanu baran, isaga iyo waalidkiisa beey utaallaa. Macalinka imtixaanka ayuu kuridayaa uun, hadii uu wax fiican keensan waayo. Ugu dambeyn; marka duruustii isu ururto, leyliyadii buuro noqdaan, imtixaannadii lagu wadadhoco, dhanka kalena baashaal iyo jaceyl-jilid iyo arimo Jinsi muujintood, iyo sameyntood oo la isugu faanayo lagu mashquulo, qaarna kuba uuroobaan (Teen Moms), ama wax uureeyaan, taageero waxbarasho xaga guriga ahna aaneey jirin, waxbarasho weey kudeeysey! Wuxuu cunugaa ugu dambeyn ku qasbanaanayaa in uu iskuulkii katago (School Drop-out), Bannaankana markaa waxaa utaagan saaxiibadii sidiisoo kale Iskuullada kawada tagay (The drop-outs), oo Gangs wada ah, wax dila, wax dhaca, wax xada, daroogo dhan gada (Drug dealers), naagaha gada/Bootafoori (Pimps), xabsiyadana buuxdhaafiyey, sharciyada laga wadaqaatay, dalka aan kabixi karin, shaqeeysan karin, nolosha kawada dhacay, oo khamri iyo daroogo nuuckasta ahna isku daldala. Nasiibdarro! Marka eey xero-iyo-fandhaal kala dhacaan, baa hooyo kaligeed ah (Single-Mother), oo iyada odeygeedii eridayoo bacdiisii bannaanka udhigtey, laqeeylineeysaa ilmaa iga hallaabey.
Dhibaatooyinka kalee jira waxaa kamid ah, in markii ardeydu-gaar ahaan kuwa madoowga ah, oo dabcan Soomaalidu kujirto-, eey waayaan waalid waxbarashada si dhab ah ugu garab istaaga, ugana warqaba, waqtina galiya, oo ulasocda si taako-taako ah, macallimiin gaar ahna uqabta (Tuition), ardeygaa wuu kudaatey. Soomaaliduna waxeey kudheceen siriqda lasheego in madoowga Mareeykanka (African Americans/Black Americans) loodhigay, oo ahaa in qoysaskooda laburburiyo, oo aabayaasha iyo hooyooyinka lakala diro. Aabayaashana xabsiyada laga wada buuxiyo, si wiilashu uwaayaan, Aabayaal haga (Father figure), kadibna ay uwada saaqidaanoo xabsiyada uga wada dabatagaan Aabayaashood. Ogoow hade shacabka Mareeykanka Boqolkiiba laba iyo toban illaa sadex iyo toban (12%-to 13%) waa madoowga Mareeykanka, hadana dadka Jeelasha (Jails) kabuuxa boqolkiiba sodon iyo shan (35%) waa madoowga Mareeyka. Dhanka kalana boqolkiiba sodon iyo todobo (37%) dadka Xabsiyada (Prison) kabuuxa ee kudhawaad gaaraya labo million iyo bar (2.2 million) waa ragga madoowga ah (U.S. Department of Justice, 2014). Waxaa jirta warbixin sifiican kaaga haqabtireeysa, sida xabsiyada looga buuxiyey Madoowga Mareeykanka, taasoo eey daabaceen: Ururka horumarinta dadka madoow. Afka qalaadna lagu dhoho (National Association for the Advancement of Colored People), taasoo eey ciwaan uga dhigeen CRIMINAL JUSTICE FACT SHEET. Fadlan halkaa kaga bogo.
Waxaad dhanka kalana moodaa, in hooyada lagu dhiiragaliyey in nin eey kadambeeysaba eey kamaaranto, oo dowlada siineeyso waxkastoo ay nin ugaba baahneyd. Bal ufiirso! Waloow qorshaha uu noqonkaro mid danyarta in lagu caawiyo loogu talagalay, hadana waxaad moodaa in hooyadii lagu yiri: Guribaa dowlada kusiineeysaa (Section-8….iwm), magacaada beey kuqoreeysaa (The head of the household), ceyr, kaarka cuntada iyo kan cafimaadkaba weey kuwadasiineeysaa, ninka marka aad isku dhacdaana 911 baad ugu waceysaa, Ilmahiisa hortoodaa ayaana lagu bahdilayaa, oo lagu katiinadeeynayaa, marka aad iska furtana qasab waxaa loogasoo gooynayaa dhaqaalaha caruur-taageerka (Child support) oo kuxiran hadba dhaqaalaha soogala intuu la egyahay, meel ilmaha kuu xanaaneeysana waa lagaa bixinayaa (Day care). Sidaa daraadeed nin aad kadambeeyso, kafasax qaadato, amaba guud ahaan aad ubaahan tahayba majiro. Kadib marka aad iska furtana, oo “Qoyskaada iska burburiso”, xilligaad rabto ayaad xaflado nuuckasta ah (Party animal) aadi kartaa, kana imaankartaa [Xafladaha arooska 3am-illaa 5am ayey qaarkood kayimaadaan!]. Dhanka kalena, ileyn bini’aadam caafimaad qaboo, cunayoo cabayaad tahaye, oo nin waad isaga baahan tahaye, “Qalab” farabadanoo ninba aad uga maaranto waad heleeysaa, meelaha qaarna waxaaba looqeeybiyaa canjirrada galmada (Condoms) iyadoo si dadban loogu dhiiragalinayo, in eey hadeey ubaahato sameeyso galmo xaaraan ah (Zina), sida ladareensiinayana muhiimaduba tahay in ay uur (Pregnancy) iyo cudurrada galmada (STDs & STIs) iska ilaaliso ookaliya. Hadii eey tahay midii Zino aaneey kasuurtoobina, waxeey sameeysan kareeysaa nin qaba, balse taleefanka eey kaballamaan (On-Call Husband), oo ilmaheeda, iyo gurigeeda aaneey dhexkeeneyn, oo xiliga rabitaankeeda iyo kiisa ookaliya kuxiran, oo aan waxkale ku darsankarin, shuqulna kulaheyn, isuna waalikarin, waxna eeysan isugu dhaleyn. Dumar iyaga hore Single-Mothers u ahaana markeey fitnadaa sii dhiiragaliyaan, illeyn mudul gubtey, mudul gubanaya kama naxee, waxbadan baa siiqasmaya.
Marka warkaa duwamarkii aan diinta badan iyo dadnimada laheyn maqleen, qoysaskoodiina wada burburiyeen, Ilmihii bilaa Aabe kuwada dhacday, waxbarasho warkeeda daa’e duurkeey wadagaleen, inta Gangs kuwada biirtey, ee iswada dishey marka lagasoo tago, waxaa maanta xabsiyada kawada buuxda kumanaan-kun. Hadiiba eey kasoo baxaanna, aan laheyn waxmustaqbal iyo nololba ah, habayaraatee!
May 17, 2016 | By Abukar Arman – Cacophony is the coming together of multiple sounds that create an awfully unpleasant, if not unbearable audio to listen. However, chronically discordant politics tend to create its own cacophony that leads to mental and intellectual dissonance that could have far reaching ramifications.
So between now and August, when a new president is supposed to be elected for Somalia, a variety of political noises are expected to get amplified only to lead to that same all too familiar outcome- a wonderful presidential parade to inaugurate the next charlatan, a new or a recycled one. Sadly, with regard to the so-called Vision 2016 election, that is the most optimistic forecast that I can offer.
Ironically, we are back to 2011 when the Somali political process was manipulated by a few actors and political discourse was cleverly confined on a single issue- how to replace the current president with another whom Ethiopia (and other likeminded elements) would endorse as a champion of status quo. In other words, a quick review of President Hassan Sheikh Mohamud’s public record ought to give us the political silhouette of the next president.
The Sprinter Approach to a Marathon
After squandering the broad-based public support and international political capital, President Mohamud’s four year political balance sheet indicates huge liabilities and no leverage. His presidency is – a bankrupt enterprise by any definition. Here I must disclose that, due to profound difference on strategic priorities, I had to resign my position as Somalia Special Envoy to the U.S. four months after President Mohamud assumed office.
Despite my differences with the then new President, I must confess he had an impressive start, though his greatest achievements have all taken place in the first few months of his presidency.
Immediately after getting elected, he said announced that he would not be traveling to New York for the UN General Assembly because he had to roll-up his sleeves and attend to a number of urgent domestic issues. That first impression of service-oriented leadership and commitment to put the interest of one’s nation before all others’ has gotten him heroic praises. And when it was time for the UNSG sponsored Mini-Summit on Somalia, the new President joined in via video-conferencing.
Weeks later, he succeeded in persuading various traditional chiefs and militia leaders to remove some60 clan and gang extortion checkpoints that made streets of Mogadishu a dollar-draining maze of insecurity. The rest of his presidency has been a roller-coaster of deficiency, deflation, and disaster.
Presidential Culpability
On Jan 2013, former Secretary of State and current Democratic Party front runner, Hillary Clinton said “So we (US and Somalia) have moved into a normal sovereign nation-to-sovereign nation position, and we have moved into an era where we’re going to be a good partner, a steadfast partner, to Somalia as Somalia makes the decisions for its own future.”
This, needless to say, set in motion an international chorus of support for Somalia’s sovereignty. But, instead of using that political boost to launch a genuine, Somali-owned reconciliation process and to ward off the front-line states, especially our frencupier—the predatory state of Ethiopia—President Mohamud ironically opted to do the very opposite.
First, one of the politically most debasing decisions that the new President made was to allow UNSOM a reinvention of the defunct UNPOS that supposedly ended with the transitional government. By unilaterally accepting UNSOM to operate at-will, travel to any part of Somalia proper without any notification to the government let alone consent, and bring into the country its own mercenaries without any weapon control, he not only has shot any reclaim of sovereignty in the foot, he has given UNSOM the presidential approval to keep Somalia into indefinite transition.
Second, he unilaterally granted a shady company named Soma Oil & Gas—one of the most coveted exploration and exclusive marketing rights deals of all emerging markets. Never mind that the provisional constitution defers all issues pertaining to natural resources and regional boundaries to be negotiated later. And, never mind the potential violence that this could trigger in the foreseeable future.
Third, he unilaterally placed any chance for Somali-owned and all-inclusive national reconciliation indefinitely in the back burner and aborted the process to mend fences with Somaliland with flagrant apathy.
Fourth, he unilaterally decided to lend Ethiopia (euphemistically known as IGAD) the official approval to continue its relentless pursuit to exclusively micromanage the Somali political affairs and keep Somalia under Ethiopian subjugation.
The so-called National Consultative Forum puts the subjugation process back on the rails. Already, Ethiopia has its own cardboard president in each of the clan-dominated fiefdoms that Somalia has been fragmented into. Ethiopia is now the Big Brother broker and the “guarantor” of any and all artificial Somali peace accords. If that is not enough, President Mohamud also ushered in the Ethiopian army to officially become part of AMISOM and get hefty salaries and lucrative contracts to sustain its thinly-veiled sinister motive. Ethiopia is now in charge of Somalia’s stabilization and security strategy.
Fifth, he unilaterally provided cover for Kenya’s illegal forced repatriation of close to half a million Somali refugees at a time when the Somali government cannot even secure the safety of Villa Somalia or the presidential compound, thus putting the lives of hundreds of thousands of refugees at great risk. Already in Mogadishu there are nearly 1 million Internally Displaced Persons (IDPs) who do not get any services from the government. Granted Somali government is now singing a different tune long after the curtain has closed on this matter. The Foreign Ministry said that Kenya would be guilty of“legal and moral failing” and pave the way for increase in food insecurity and in terrorism. ‘Too little, too late’ is an understatement.
Furthermore, President Mohamud allowed Kenya to arbitrarily build a wall along its border with Somalia, hence setting the stage for immanent human tragedy that divides families, cuts an entire region’s economic lifeline if not more. He also provided a backdoor entry for Kenya erroneous claim to Somali maritime territory that was all but buried to rest.
Sixth, he unilaterally accepted all ‘outstanding national debts’ inherited mainly from the military government without any expert scrutiny or substantive renegotiation attempt. Somalia now owes $5.6 billion to IMF, World Bank and others. Never mind the fact that little over two years ago the Financial Times was reporting that “Somalia has an overall external debt of about $2.2bn and arrears to the IMF and World Bank of $352m.” How is Somalia ever going to climb out of this debt abyss- 93% of the nation’s GDP? Which Somalia might be responsible for paying back this rapidly ballooning foreign debt-Somalia proper or the de facto clan fiefdoms that it became?
Seventh, he unilaterally sacked the highest official in the judicial branch who, ironically, conducted the oath of loyalty ceremonies of President Mohamud and all officials in the legislative and executive branches. This example of unconstitutional freewheeling renders the President’s eloquent democratic rhetoric as mere political mendacity.
Eighth, due to rampant cronyism, bribery and other forms of corruption in his administration, healmost became the first president ever impeached in Somalia.
Likely Outcome
The number 57 of 2013 Time 100 Most Influential People in the World has proven nothing more than a masqueraded political charlatan driven by a paradoxical concept that the president calls “nomad diplomacy.” Though the phrase is exotic, especially in capturing the younger diasporic generations, it is nothing more than a fancy name for diplomatic naiveté or the utter incompetence that he exhibited for the past four years.
Despite all, considering the growing number of active, politically conscious youth who are sick of how their politicians sell them and their nation in the cheap, I believe Somalia has better days ahead.
Direly needed are leaders who can resist instant gratification, seductive lure of power, who are willing to put their seats on the line by demanding what’s in the strategic best interest for their nation. Are any of those individuals positioning themselves to compete for the presidency this August worth giving the benefit of the doubt?
Well, that depends on how honestly and openly are they willing to assess the existential danger facing Somalia today in the invasive role of Ethiopia. Would they be willing to reassess the failed counter-terrorist project and demand AMISOM short-term exist strategy? Would they be willing to dis-invite both Ethiopia and Kenya armies? Would they be willing to immediately spearhead a heart-to-heart truth and reconciliation process devoid of any foreign interference? That is their litmus test.
Meanwhile, any candidate who can match, or exceed, President Mohamud’s subservient loyalty to others has a fair chance to replace him.
Turkey looks forward to working more closely with our African friends and allies in a range of areas.
June 2, 2016 | By Recep Tayyip Erdogan | The President of Turkey – Over the next days, Turkey’s political and business leaders will embark on a historic visit to Uganda, Kenya and Somalia. We will seek to promote closer cooperation with our regional allies, develop solutions to shared challenges and explore mutually beneficial opportunities.
Many people in the world associate the African continent with extreme poverty, violent conflict and a general state of hopelessness. The people of Turkey have a different view. We believe that Africa deserves better.
Africa has three core advantages
First, the continent has a young and vibrant population at a time when Europe and other parts of the world are rapidly ageing. If the world cooperates with local and national governments in the region, we can create avenues for young people to make a positive impact on their communities. African women, likewise, have the potential to become more active players in economic and social life.
Moreover, Africa is a continent blessed with vast natural resources. Uganda and Kenya, among others, have not only large oil reserves but also plenty of fertile land and regular rainfall.
To be clear, the rest of Africa is no different, even though years of colonial rule and exploitation stripped local communities of what rightfully belongs to them. If the world stops acting out of greed and focuses on helping the African people to help themselves, the continent could become an economic powerhouse.
Finally, the people of Africa have an entrepreneurial spirit that could potentially turn the continent around. Despite decades of exploitation and various challenges, the continent has always found a way to survive through innovation. As Africa assumes a more prominent role in the international arena, this spirit of entrepreneurialism will help to build a safer future for the next generation.
Turkey’s efforts
Since 2002, the government of Turkey has been working hard to help African nations to discover their potential and take steps in the right direction.
In an effort to reinvigorate our long-neglected ties with the continent, Turkey in 2005 launched an African initiative to cooperate more closely with our friends and allies in the region.
Over the next years, we proceeded to hold two Turkey-Africa partnership summits in Istanbul, Turkey and Malabo, Equatorial Guinea. The events were not only our way of thanking the people of Africa for their warm welcome but also reiterating our commitment to a long-term partnership. Indeed, the summits marked a turning point in Turkey’s relations with Africa.
The growing cooperation between Turkey and Africa shows a lot can be accomplished by engaging our partners genuinely and finding solutions that serve the interests of both sides. It also sends a strong message about Africa’s true potential in the world.
At the same time, Turkish officials and non-governmental organisations have been working with local communities to address pressing problems. Over the years, Turkey’s development-centred humanitarian aid model helped millions of people, including thousands in drought-struck Somalia, to get back on their feet.
Since 2011, Somalia has been one of the top three recipients of Turkey’s development aid. Our efforts continued with the completion of the Turkish-Somalian Education and Research Hospital, East Africa’s largest medical facility, last year.
As a sign of Turkey’s continued commitment to the future of Somalia, I will inaugurate the new Turkish embassy in Mogadishu, which is Turkey’s largest diplomatic mission, during my forthcoming visit.
The Turkish Cooperation and Coordination Agency, or TIKA, remains active across the continent and implements hundreds of humanitarian and development projects to provide better healthcare, promote agriculture, protect the environment and facilitate commerce.
Meanwhile, more than 4,500 African students continue their education in Turkey’s prestigious universities on government and NGO scholarships. What sets the Turkish development and humanitarian aid model is our focus on mutual respect.
Deeper partnership
In recent years, Turkey’s bilateral relations with African nations have also been improving. A record number of official visits by Turkish and African leaders helped us to build stronger ties with the continent, promote partnerships of equals and serve the interests of both parties.
Since assuming the Turkish presidency in August 2014, I had the pleasure of visiting nine African countries and hosting a large number of African leaders on the occasion of bilateral visits and international summits.
Our cooperation with Africa has not been limited to official visits. Over the past decade, Turkey signed a number of treaties and launched joint projects across the continent to challenge the traditional hierarchy between the exploiter and the exploited.
As a sign of our faith in Africa, Turkish Airlines took a bold decision to enter the African market and quickly expanded its network to 48 destinations in 32 countries.
Since 2000, Turkey’s trade with Sub-Saharan Africa grew eightfold to reach $6bn as the number of Turkish embassies across the continent reached 34 – a fivefold increase.
Turkey’s cooperation with Africa isn’t limited to diplomacy and trade either. In the international arena, we are committed to furthering the interests of African nations.
Having hosted the Fourth United Nations Conference on the Least Developed Countries in 2011, Istanbul set the stage for the first ever World Humanitarian Summit last week.
As representatives from 173 countries, including 32 Sub-Saharan nations, joined forces to reform the international humanitarian system along with NGOs, volunteers and survivors of humanitarian crises, the summit gave hope to millions of people in Africa and elsewhere.
In this 2011 photo Erdogan, right, and Somalia’s former President Sheikh Sharif Ahmed stand in front of their countries’ national flags as they listen to the national anthems after Erdogan arrived in Mogadishu. [Reuters]Compatriot of Africa
Turkey looks forward to working more closely with our African friends and allies in a range of areas.
Many African nations, including Uganda, Kenya and Somalia, remain on the frontlines in the war against human suffering as Western nations devote their resources to building taller walls, ramping up security and tightening travel restrictions.
Having spent more than $10bn to provide humanitarian relief to three million Syrians within our borders, the Turkish government will continue raising awareness about the efforts of African nations.
The people of Turkey and Africa are also united in their experiences with terrorism. As a country facing crucial challenges including terrorism, regional instability and the refugee crisis, we can relate to the predicament in which our partners such as Uganda and Kenya find themselves. Moving forward, we pledge to work with our African allies and friends more closely on counterterrorism, among other issues.
Finally, Turkey will take necessary steps to promote entrepreneurialism, which has had a positive influence on the Turkish economy over the past decade.
The African Handicraft Market and Culture House, which was launched in the Turkish capital of Ankara with the support of Turkey’s First Lady Emine Erdogan, represents a concrete step to generate income for Africa’s female entrepreneurs. Moving forward, we hope to share our entrepreneurial experiences with the people of Africa.
The growing cooperation between Turkey and Africa shows that a lot can be accomplished by engaging our partners genuinely and finding solutions that serve the interests of both sides. It also sends a strong message about Africa’s true potential to the world.
One of my favourite African proverbs goes: True poverty is the lack of friends. Today and for ever, Turkey will be a friend, a compatriot and a partner of Africa.
.
Recep Tayyip Erdogan is the President of Turkey.
The views expressed in this article are the author’s own and do not necessarily reflect Al Jazeera’s editorial policy.
By Alastair Leithead | BBC News | Mogadishu | 2 June 2016 – The cool new rooftop pizza joint was buzzing with the hip kids snapping selfies and watching the sun set over Mogadishu when the deep crunch of an explosion made everyone jump.
A thick and acrid plume of smoke drifted up from behind one of the nearby high buildings and the crowd started to realise it was another bomb blast in their city.
We heard a sporadic crack of gunfire and then the sound of sirens – as ambulances headed to the scene through the city’s congested streets.
The huge suicide car bomb had been just the start of the attack.
Al-Shabab fighters had used it to breach the front entrance of the Ambassador Hotel and had rushed in, opening fire.
It’s a fortified residence used by high-profile Somalis and members of parliament – two British-Somali MPs were killed along with around a dozen other people. Many others were injured.
Maryan Hassan says she came to Somalia to “make a difference”
It came as a real shock to Maryan Hassan, a British-born lawyer who we were interviewing on the roof terrace when the car bomb went off and the gunfire started.
It’s just the second big explosion she’s experienced since moving to Mogadishu permanently in January.
“It’s the same story as everyone else – I came to make a difference,” she said, talking about the high number of Somalis, like her, returning from the diaspora from places such as Britain, Canada and America.
“My parents were married in London and my brothers and I were all born and raised in the UK, but I grew up constantly knowing I was Somali,” she said.
“My parents were definitely at the core of why I’m so passionate about Somalia.”
With two degrees in law, and a specialism in arbitration, Maryan has already has become the prime minister’s legal adviser, but the al-Shabab attack nearby while we talked was a clear reminder of the risks.
“I don’t think anyone comes back to Mogadishu and says it’s going to be an easy ride,” she said.
“You’re obviously having to come back to a society that you were not raised in, so socially there’s a lot more obstacles to overcome as opposed to security.”
‘Making Somalia safer’
The security forces had been preparing for an attack.
As UK Foreign Secretary Philip Hammond arrived the fighting at the hotel was still going on.
The Somali president and prime minister came to meet him at the heavily-fortified airport rather than at their office in the city.
But politics is more promising than security.
This year’s elections are far from fully democratic, but will be a big step towards rebuilding a new, federal state after 25 years of civil war – as long as they happen.
Britain spends £200m ($289m) a year in Somalia on development and security. The foreign secretary explained why.
“We’re committed, we’ve been here for a long time, we have seen some very solid progress,” Mr Hammond said.
“What’s happening here now is making Somalia safer, but it’s also making Britain safer.
“It’s addressing our security concerns, it’s addressing our migration concerns and having a stable and secure Somalia is good for Britain as well as Somalia.”
‘We are ready’
There is heavy security on the streets of Mogadishu, with AU troops patrolling the capital
We spent time with the Somali police force and their African Union mentors just as they set up a roadblock and searched cars for explosives.
“The essence of stop-and-search is for us to prevent anything untoward,” said Supt Eze Therophiles, a Nigerian police commander.
“In the recent past there have been incidents of vehicle-borne improvised explosive device attacks – that is the trend now,” he said, referring to car bombs like the one which would go off on those same streets a few hours later.
It was just down the hill from parliament. The local commander told us there had been previous assassination attempts on MPs and so they had to protect the building every time it was in session.
“There is not so much risk these days, although the enemy al-Shabab have attacked us several times and we have pushed them back,” said Lt Jimale Ahmed Ali from the Somali National Police.
“We are very much ready and well armed… we have enough guns here, so we are not afraid.”
On high alert
It’s optimism and confidence that things are going to get better, but while Somalia has come a long way in the last few years it’s still a very dangerous place.
Al-Shabab may have been driven out of Mogadishu and most of the urban areas across Somalia, but they still hold sway in much of the countryside and have switched to insurgent-style attacks.
With elections due in a few months, and Ramadan approaching – a time when al-Shabaab traditionally ramps up its car bombs and suicide attacks – the city is on high alert.
SAWIR
But still the militants get through.
The attack on the Ambassador Hotel killed at least 15 people and injured dozens more.
Investigators are still establishing how many gunmen there were, and why after the attack appeared to be over the fighting erupted again and continued until morning.
Nation-building project
And there’s an even bigger challenge facing security services across the country.
The African Union’s Assistance Mission in Somalia (Amisom) is under pressure.
Its 22,000 troops from Djibouti, Ethiopia, Kenya and Uganda are struggling to switch from the conventional warfare of driving al-Shabab out of towns and villages to coping with countering a violent insurgency.
The Somali army and police are a crucial part of bringing security to fill the vacuum after the militants left, as al-Shabab often brought basic, if brutal, justice, law and order.
But it’s hard to establish trusted national institutions after 25 years of war and in a society still so driven by clan rivalries that the limited elections are still being run along clan lines.
There will not be “one person – one vote” this year, but the 275 MPs will be elected by fewer than 14,000 people – caucuses picked by elders and divided up favouring the four biggest clans.
Full representation is the target for the 2020 elections, and while not ideal, the formation of a federal state – with power devolved to the newly emerging states – is a slow and complicated process.
“Somalia is emerging from one of the most violent civil wars… and it’s still facing a potent insurgency from al-Shabab,” said Michael Keating, the UN’s Special Representative in Somalia.
“What it’s trying to do is both contain that insurgency and put in place a state – difficult enough after a civil war, but particularly difficult as Somalia is a clan-based society.
“If your baseline is 10 or 20 years ago they have made extraordinary progress. The fact there is a president, four regional states – perhaps a fifth one formed this year – is a tremendous achievement.”
Most of those involved in the process expect the elections, scheduled for August, to be postponed by a couple of months – but they are hopeful.
Somaliland in the north-west has already declared its independence, although it is not internationally recognised; Puntland in the north-east has a well established state structure; and other emerging regional power centres are forming.
The whole federal nation-building project, driven by political rivalries, is on the line if elections fail to take Somalia on the next step towards stability and democracy.
Muqdisho | QOL| June 5, 2016 – Waxaan Maanta idin soo Gudbineynaa Warbxin ku saabsan Fanaaniinta sida gaarka ah loogu xasuusto Nabi amaanadooda Bisha Barakeysan ee Ramadaanka ayna Baahiyaan 2 Idaacadood ee Radiyo Muqdisho,iyo Raadiyo Hargeysa iyo waliba Idaacadaha Maxaliga ah ee iyaguna Daaha laga Rogay waxii ka dambeeyay 1991kii.
Fanaaniinta ayaa isagu jira kuwa nool iyo Qaar Geeryooday xiliyadii la soo dhaafay waxaana nabi amaanada lagu xasuusto Bisha Ramadaan Baahiya qalabka Warbaahinta.
Hadaba Fanaaniinta lagu xasuusto Nabi amaanada Bisha ramadaan waxa ay kala yihiin
Dhinaca Ragga waxaa ka mida
Abwaan Xasan Sheekh Muumin
Axmadeey Abuubakar Al Camaari
Maxamed Nuur Aqyaar
Maxamed Baafoow Cali
Maxamed Suleymaan Tubeec
Cismaan Cabdikariin Gacanlo
Xasan Aadan Samatar
Cabdulle Yuusuf Hanuuniye
Axmed Naaji Sacad
Saalax qaasim Naaji
Cabdi Salaad Beerdilaachse
Shiraan shidaad Muraad
Maxamed Yuusuf Cabdi
Saciid Mire Xeydar
Bashiir Cali Xuseen
Cabdirisaaq Gaadaco
Bashiir Ibraahim Cabdi
Axmed Iinshaar Cabdi’ Olol’
Cabdi Maxamed Safaari
Cabdulqaadir Cadow Cali
Axmed Nuur Jaangoow
Shimaali Axmed Shimaali
Maxamed Maxamud Cige’ Busi’
Cumar cabdulle Shooli
—————–
Dhinaca Hablaha waxaa ka mida
Xaliimo Khaliif Magool
Sahro Axmed Jaamac
Fadumo Qaasim Hilowle
Faadumo Cabdulaahi Kaahin’ Maandeeq’
Farxiyo Cali Faarax
Maryan Mursal Ciise
Xaliimo Muuse Milaano
Khadiijo Foodeey Nuur
Haboon Cabdulaahi Faarax
Hibo Maxamed Hudoon’ Hibo Nuura’
AUN Marxuum Axmed Iinshaar Cabdi olol waxa uu ka mid aaha Fanaaniintii Hobolada waabari waxa uu qaadaa Marka la eego dhinaca nabi amaanada Nabi amanaka la magac baxay AFURA.
Marxuum Axmed iinshaar Cabdi olol waxa uu ku dhashay ex dugsigii xlane 1960kii waxaan afanka ku dhiirigaliyay walaalkiis ka weynaa AUN Rashiid iinshaar cabdi sida ay ii sheegeen horaantii 2000 hooyadiis Faadumo cumar iyo walaalkii Cumar Iinshaar Cabdi oo lagu neynaaso Cumar Raanbo oo aan kula kulmay Gurigooda oo ku yiilay Xaafada Via leyberiya ee degmada waabari.waxaana hooyo Faadumo ay sheegtay in wiilkeeda uua haa fanaan aad u cod Macaan isla markaana si gaara ay iyadu u xiiseyn jirtay.
Axmed Iinshaar Raadiyaha agteyda ayuu soo dhigi jiray marka ay soo gasho heestiisa’ayey tiri Hooyo faadumo Cumar oo xustay in wiilkeeda uu ahaa wiil aad u dabeecad wanaagsanaa oo laga jeclaa bulshada dhexdeeda
DAILY SABAH | June 8, 2016 | byNAGEHAN ALÇI | President Recep Tayyip Erdoğan set out on a trip to East Africa last week, which was crucial in many aspects. I was among the journalists on the trip and traveled on the presidential plane. The first stop was Uganda, followed by Kenya and Somalia.
Before the Justice and Development Party (AK Party) came to power, Africa was a continent that barely had a place in Turkey’s foreign policies. Almost no contact was made with the continent until the AK Party came to power. We did not have embassies in most African countries and we did not have any commercial relations or social contact. Thanks to the changing perspective in foreign policy in recent years, Turkey turned its face to the east, north and south instead of solely focusing on the West, which introduced some serious changes. With the aid Erdoğan provided to less fortunate regions, Turkey came to have a unique place in those areas. Africa is one of them, and East Africa in particular.
The most soul-shattering part of the trip was Somalia. Since 2011, Erdoğan has visited this unfortunate country three times. It must be noted that Turkey is the only country whose president or prime minister has paid a visit to Somalia since 1999. The civil war and al-Shabaab terrorism has turned Somalia’s capital Mogadishu into a ghost town. Since the security threat is so high, United Nations officials and those of other countries make contacts at the airport and quickly leave the country. Erdoğan, on the other hand, has been clamping down on this threat. Although al-Shabaab attacked a hotel and killed 15 people the day before Erdoğan’s visit, apparently to intimidate him, no change was made in the schedule of his visit. Turkey provides a great deal of financial aid to Somalia. With this visit, an additional $2 million will be added to the budget contribution margin each month. Along with humanitarian aid, Turkey also contributed to the construction of the road that connects the airport to the city and the city’s greatest general hospital. In the following days, we will also kick off building a harbor and a parliamentary building in Mogadishu. Turkey is now even restructuring the Somali military.
Our embassy in Somalia, which sits on eight acres with additional social complex buildings opened during our visit, is our greatest foreign mission. But why is such importance attached to Somalia? Above all, the country, which was tormented by colonialism and ravaged by chaos and civil war, has a 100 percent Muslim population. This aspect prompts Turkey to guard the country. It is also a strategically significant port. Controlling this location is sensible to rebalance our consolidation of the Middle East. Moreover, aiding this neglected area aligns with Turkey’s principle of siding with the oppressed.
I would also like to touch on the other destinations of the visit. Uganda is also a very poor country. Its main income comes from safari tourism and foreign aid. The aid comprises about 40 percent to 60 percent of the country’s economy. There is so much lacking in infrastructure and so many things need to be done. In agriculture, mining, tourism and infrastructure, Uganda offers great investment opportunities.
Kenya has great potential for Turkey in commerce of oil, machinery, energy, motor land vehicles and iron and steel. Relations are still in the formation phase, but Kenya particularly has major potential. The U.K. dominates the country’s market to a large extent, and this is the main reason the visits of our president stir unease.
Exports from Turkey to Kenya amounted to $131 million in 2015, which included automotive products and flour. Today, there are 40 Turkish firms in Kenya, and the number is likely to climb.
In a nutshell, with its economic potential, Africa is a continent of great importance for Turkey. Turkey’s political influence is gradually increasing in Africa while Turkey gives it a kiss of life after years of neglect. Last week’s tour provides some insight into Turkish-African relations that are expected to develop in the following days.
Muqdisho | QOL | June 13, 2016 – Maanta Soomaalidu waa aar libaax inta halgaadi ku dhacdey, dhibkii iyo dhaawacii gaadhay la dirgan waayey, ee xanuunno caabuqii dhaawacu dhaliyey dartood la miyirdoorsoomay, ka dibna dhammaan cayayaan iyo bahal oo dhami ku degeen, mid duula, mid gurguurta iyo mid farandulleeyaba.
Dhawaanahan waxaa soo if baxayey, in ciidanka LIYUU BOOLIIS oo loo carbiyey dhibaateynta iyo dibindaabyada bulshada Soomaaliyeed, oo tacaddiyo iyo tagrifal ka dhan ah dadka, deegaanka Soomaali Galbeed, weliba darafyada xadbeenaadka aynu Xabashida la leenahay.
Dadkeenna inta indho ku garaadlaha ah, waxaa la illowsiiyey magacyada deegaanka Soomaaliyeed ee SOOMAALI GALBEED, waxaana lagu indho sarcaadiyey, xayeysiis been oo loo raaciyey warbaahinta Xabashida u adeegta ee Jigjiga iyo kooxaha dabaqoodhiga ah, oo laba beerood iyo kanaal biyo xidheen ah, oo loogu talogalay, in lagu cunaqabateeyo xilliyada abaaraha socodka biyaha macaan ee webiyada dalkeenna dhexmara kana soo farcama deegaammada SOOMAALI GALBEED.
Dagaalka Xabashidu maaha mid dhinac keliya ah, waa mid dhinacyo badan, mid maskaxeed, mid cududeed iyo mid caalami, saddexdaasba waa ku soo qaaddey dalkeenna iyo dadkeenna, iyadoo weliba adeegsanaysa qaybo ka mid ah waxmagaratada iyo iimaan laa wayaal u adeega danaha gumeysiga madoow ee Xabashida.
Dagaalka Maskaxda;
Wuxuu soo billowdey markii ay aas aastay kooxo hubeysan, oo magac qabiil ku dagaallamaya, oo Jabhadaha kana soo horjeeday dowladdii RAJIIMka Maxamad Siyaad Marre, taasoo keentay, iney markii dambe ku guuleystaan inay dagaal hubeysan Jabhadihii Xabashidu samaysey, ee gacanta weyn ku lahayd ku qabsadaan guud ahaan geyiga Soomaaliyeed.
Waxay Xabashidu duullaanka sii laba jibbaartey muddo aan dhaweyn, waxaana ay awoodda saartey ka la dilka iyo ka la fogeynta bulshada Soomaaliyeed, ka dib burburkii ku dhacay haykalkii dowladnimo, ee hortaagnaa. Waxaa laga yaabaa qaarkiin inaad u aragtaan inaan is ka qiiro hadlayo, balse, waan ku taabsiinayaa sida loo ka la dilay bulshada ilaa haddana loo wado in la kala dilo.
Billowgii duullaanka Maskaxda
Ka dib burburkii dowladda weli waxaa jirtey Jabhad iyo dad badan oo aad uga soo horjeeday Xabashiga kuna dhaqan deegaanka Soomaali Galbeed una dagaallamayey inay Soomaalidu noqoto sida dowladda Ereteriya dal madax bannaan. Ma aysan ahayn qasab, iney Soomaalida ku darsadaan, balse, waxay u halgamayeen inay u madax bannaanaadaan taladooda iyo tigaadooda, dowlad leh Calan oo adduunka laga aqoonsan yahayna noqdaan.
Markii Malezinaawihii dhintey arkay Soomaalidu, inay ku dhiirrantahay rabitaankooda ah, inay Itoobiya ka go’aan, wuxuu billaabay, inuu is ka hor keeno Soomaalida, wuxuuna soo dhaweystay kooxo, wuxuuna is ka fogeeyey oo cadaadis iyo cabudhis ku billaabay kuwii diidanaa ee aragtida Soomaalinimada qabay.
Arrintaas wuu ku guuleystay, haddaba kooxihii ka soo cararay ee nafta ka soo raadiyey deegaankii umadda Soomaaliyeed oo iyagana colaado beelaysi ah iyo dagaallo ka dhex oogan yihiin, ayuu intuu ka daba yimid wuxuu u tusay inuu yahay Soomaaliga dalkiisii joogaa inuu yahay nin dambiile ah oo ka soo baxsaday dowladda Itoobiya, wuxuuna kaga beddeshay dhaqaale iyo hub ay markaas u arkayeen inay xal u tahay, taasoo keentay in loo dhiibo nin walaal ah oo Soomaaliyeed cadowgii Xabashida.
Ninkii la dhiibey waxaa la barey walaalka Soomaaliyeed ee uu doonayo garabkana ka sugayo midka uu yahay! Nin cadow kuu dhiibay ee dheef ku dhaafsaday maaha walaalkaa waa hubaal, haddaba si uu isagana uga dhaadhiciyo inuu gefay oo dalkiisa waa Itoobiya gef ka galay, wuxuu isugu daray, cafis uu xabsiga ka sii daayey, magdhow intuu xidhnaa, jaggo hadduu rabay iyo hanti.
Ninkii rag ahi waa ogyahay xeesha iyo dhagarta xabashiyeed ninkii ciishoonaase wuxuu qaatay. Murtidii ahayd “Libaax ninka ganay iyo kan galladey ka la og“ oo wuxuu ku kadsoomay malastii loo daadiyey iyo siriqdii loo qooley wuxuuna cadowgiisa u arkay dadka degan Soomaaliya wuxuuna gacalkiisa u arkay dadka deggan Itoobiya. Duulaankaasi markuu hirgelay, wuxuu billaabay Xabashigu duullaankii labaad.
Duulaankii cududda
Markii Xabashigu hantiyey deegaanka Soomaali Galbeed 85% ayuu wuxuu u soo tallaabay dhinaca Jamhuuriyada Soomaaliya, isagoo billaabay inuu hadba koox la safto awood ciidan, marka hubkii uu bixinayey keliya maaha ee waa in Xabashigu dagaalka ka qaybgalo. 1996 ayuu la soo saftay mid ka mid ah hoggaamiye kooxeedyadii Cumar Xaaji Masalle, oo dagaalku dhexmaray gobolka Geddo isaga iyo koox diimeedka Al itixaad.
Dad badan oo waxgarad ah ayaa u arkay arrintan inay tahay albaab xun oo nagu furmay kana digey, dhegse looma dhigin. Waxaa ku xigey, mar kale inay soo galaan Baydhabo iyagoo malleeshiyadii RRA garab siinaya, oo la safan lana dagaallamaya kuwii SNA ee markaas awood ku qabsaday Baydhabo iyo deegaammado badan oo koonfurta Soomaaliya ah.
Halkaas waxaa ka billowdey in beel weliba hiil u doonato, waxaa kale oo ay saamayn ku yeesheen taageerida iyo hubeynta hoggaamiye kooxeedyadii guud ahaan geyiga Soomaaliyeed oo dhan.
Duullaanka Caalamiga ah
Xabashidu markan waxay u wareegtay inay qaab cilmiyeysan u layso una gummaado bulshada Soomaaliyeed, waxay gabbaad ka soo dhigatay kooxihii danleyda ahaa ee dowladdii Imbhagti hoggaaminayey, waxayna la gashay heshiis sharciyeed ah inay awood ciidan ka taakuleeyaan, sidoo kale iney Xabashidu ka qayb qaaddato dib udejinta dalka Soomaaliya, waxaa kale oo arrintaas u suurageliyey koox diimeedyadii „Wadaadadii waalnaa“ oo garan waayey ineysan sababin in dalka ay ciidamo shisheeye u gacan geliyaan, kuwaasoo ku baaqay dagaal ka dhan ah dunida oodhan taasina ay keentay inay 30 kun oo ciidan ah gudaha u galaan dalka Soomaaliya iyadoo adduunweynuhuna garab taagan yahay.
Arrintaasi waa tan keentay inay ugu dambayntii ka mid noqdaan ciidamada nabad ilaalinta ee Amisom?! Tusaale:
„Haddii aad ka soo baxsato nin kuu hanjabay oo ku yidhi waan ku dilayaa, ka dibna aad magan gasho koox kale, balse, kooxdii kale kuu xerayso qol mugdi ah oo ay ku jiraan dhammaan inta cadow u ah dadka, Bahal iyo cayayaan oo ku cuni kara“ taasi malagu tilmaami karaan ammaan sugid iyo badbaadin Maya ee waa ka dhammeyn fudud, sida tan maanta dalkeena haysata.
Duullaanka qaawan ee maanta
Waxaan sooyaalkaa hore uga soo sheekeeyey inaad xaqiiqsataan duullaanka qaawan ee soo noqnoqaya, labadii sanadoodee ugu dambeeyey, waxaa dagaallo ka dhaceen xad beenaadka gobolka Togdheer gaar ahaan degmada Buuhoodle, waxaana soo weeraray ciidanka Xabashida iyo kuwa dabaqoodhiga u ah ee LIYUU BOOLIIS, in kastoo dadku is ka caabbiyeen, haddana, waa duullaan qaawan oo aan cidina waxba ka odhan.
Waxaay Xabashidu sidoo kale xasuuqyo kala duwan ka geeysatay, xad beenaadka gobollada Gedo, Hiiraan, Galguduud, iyadoo weliba deegaanka Ceelgaabta ee Galguduud ay soo noqnoqotey.
Soo rogaalcelinta duullaanka maskaxeed.
Xabashidu waxay billaabeen farsamo cusub iney maalin qolo deggan gudaha Soomaali Galbeed iyo dhulka loo yaqaan (Reserve Area) ay duullaan ku qaadaan ciidamada Xabashida iyo kuwa Xabashi kalkaalka Liyuu Booliis laguna dabaqo duullaan beeleed, sidii dhacdooyinka dhacay toddobaadkan deegaamada ku xeeran magaalada Gaashaamo oo lagu gummaaday dad maato ah.
Hadda waxaa la gaadhay, maadaama dadkii hore ugu jirey xerada xabashida ee gumeysiga madoow dul mawriirey laga dhaadhiciyey in cadowgooda koobaad yahay Soomaalida kale, hadda waxaa la gaadhay xiligii la barayey kuwa gudaha Soomaaliya jooga ama xad beenaadka degan ee aan xidhiidhka wanaagsan kala dhaxayn Soomaalida in iyagana la nacsiiyo, kuwa degan Galbeedka si aysan isugu gurman isuna garabsan.
Xabashidu waxay ku jirtaa siday u beddeli lahayd Khariirada Soomaaliya guud ahaan, hadda waxaa jira deegaamo badan oo ay sheegatey burburkii ka dib, taasoo ujeedkeedu yahay inay qalbiga umadda Soomaaliyeed ka tirto Hawd iyo Soomaali Galbeed oo layska ilaawo, taasoo u madax banneynaysa deegaanka Soomaali galbeed.
Ma jirto wax la yidhaahdo Dowlad deegaanka Soomaaliya(DDS)Dadka Soomaaliyeed ee la gumeysto ayaa jira(DSG)
Kooxihii shalay durbaanka u garaacayey Xabashida ee u dhiibayey dadka ay rabto, kooxihii shalay hubka ka soo qaadanayey, kooxihii shalay gacan saarka la lahaa, kooxihii shalay la dhacsanaa habdhaqankooda, kooxihii shalay la safnaa dhammaantood, maanta waxaa u muuqda halka ay u socoto xabashi.
Koonfur, waqooyi, bari iyo galbeed Xabashidu ma ka la jecla, waxaa maanta mareynaa inta maatideena la laayo inaan inagu raalligelin bixinno, Gumeysiga madoow ee Soomaali Galbeed iyo Soomaaliyaba dhibaatada ku haya, maynaan waayin saanad aynu is kag celinno, dhaqaale aynu ku la dagaallanno iyo awood aynu is kaga caabbinno ee waxaa ina saaran heeryo cabsiyeed waxaana noqonney dad nolosha dullinnimada ka jecel dhimashada gobonnimada ah.
Gunnaanad
Xasuuqa Xabashidu wuu soconaya inta aynu inagu ka la qaybsannahay, intey isu aragno cadow inteynu shisheeyaha u ka la dhuumanayno, waxaynuna ku sifoownney halkudheggii ahaa, saddexda Dibi.
Waxaan u sheegayaa kooxaha dhaantada iyo heesaha beenta ah ee Xabashi kalkaalka run u maleeyoow, daawo muuqaallada dhabta ah ee xabashiga iyo horumarka kooxda Liyuu Booliis iyo horjoogahooda Cabdi Ileey waa inay qofkay dilaan rasaastey ku dileenna la bixiyo dhulka meesha lagu aasayona laga iibsado.
Muqdisho | QOL | June 14, 2016 – Warbaahinta Soomaalida ayaa waxa ay beryahan dambe hadal haysay in Jabriil Ibraahim Cabdulle oo ah guddoomiyaha hay’adda cilmi baarista iyo wada hadalka ee CRD uu yahay shakhsiga loo saadaalinayo in uu ku guuleysto doorashada madaxtinimada Soomaaliya ee sanadkan dhacaysa, in kasta oo aanu Jabriil weli ku dhawaaqin musharraxnimadiisa.
Hadal haynta warbaahinta ayaa waxa ay ku dhex faaftay bulshada, waxana ay sababtay in goobaha lagu gorfeeyo siyaasadda ay hareeyso sheekada ku saabsan musharraxnimada Jabriil iyo suurtagelnimada in uu noqdo madaxweynaha beddelaya mudane Xassan Shiikh Maxamuud.
Arrinta is waydiinta mudan ayaa waxa ay tahay sababta keentay in Jabriil Ibraahim oo aan weli ku dhawaaqin musharraxnimadiisa ay bulshadu isla qaad qaaddo warka sheegaya in uu ku guuleysan doono doorashada, iyada oo weliba la arkayo dad badan oo isugu hambaliyaynaya warkan, isla markaana muujinaya sida ay ugu faraxsan yihiin.
Falanqeeyayaasha siyaasadda ayaa waxa ay aaminsan yihiin in ay jiraan sababo dhowr ah oo bulshada ku riixaya in ay ku farxaan maqalka magacyada ay wannaagga iyo sumcadda ku barteen ee ka soo dhex muuqanaya liiska musharraxiinta ku tartamaysa doorashada soo socota.
Wxa ay kaloo falanqeeyayaashu rumeysan yihiin in dadka Soomaaliyeed oo niyad jab ka qaaday waxqabad yarida maamuladii hore, ay hadda aad uga fiirsanayaan shakhsiyaadka u hanqal taagaya hoggaanka dalka, waxana laga yaabaa in ay taasi qalqal geliso rajada musharraxiinta illaa iyo hadda shaaca ka qaaday hankooda ku wajahan ka qaybgelka doorashada, kuwaas oo u badan rag horay xilal sar sare uga soo qabtay dalka oo uu ku jiro madaxweynaha hadda talada haaya.
Hay’adda CRD ee uu Jabriil mudada dheer maamulayay ayaa waxa ay kaalin muuqata ka qaadatay nabadaynta, dib u dhiska iyo hormarinta bulshada, waxana ay xiriir dhaw la yeelatay qaybaha kala duwan ee bulshada. Sidaas darteed ayay dad badan oo aan la sheekaysanay u sababeynayaan hadal haynta badan iyo u riyaaqidda bulshada ee la xiriirta warka ku saabsan musharraxnimada Jabriil Ibraahim.
Ilo wareed xog ogaal ah ayaa inoo xaqiijiyay in illaa iyo markii ay dalka colaaduhu ka jireen uu Jabriil Ibraahim ku sugnnaa gudaha dalka si uu shacabka ula qaybsado dhibaatada, gacanna uga geysto xal u heliddeeda, isaga oo aan marnaba waqti ku lumin ka mid noqoshada siyaasaddii dalka ee xilligas oo ay bulshadu wax-tar yarida ku dhaliili jirtay.
Guulihii ay isaga iyo hay’addiisu ka soo gaareen arrimaha bulshada, oo lagu daray magaca iyo sumcadda uu shakhsi ahaan ku leeyahay dunida, ayaa waxa ay ilo wareedyadan ku tilmaameen sababaha ay dadku ugu arki karaan aqoonyahankan mid buuxin kara baahida xilligan loo qabo hoggaan samatabixiya dalka iyo dadka.
Si kastaba ha ahaatee, dalka Soomaaliya oo hadda ka soo kabanaya colaad dhowr iyo labaatan sano qaadatay ayaa waxa uu ka dhigan yahay mid taagan buundada lagu gaari lahaa horumar iyo dowladnimo sal adag, tanina waxa ay dadweynaha ku riixaysaa in ay si gaar ah u xiiseeyaan doorashada soo socota, iyaga oo filanaya hoggaamiye awood u leh in uu geeddiga ka gudbiyo buundada, si uu u gaarsiiyo bartilmaameedkiisa oo ah dib u dhis iyo hormar dowladnimo.
Nairobi | QOL | June 16, 2016 – C/raxmaan Maxamed Siciid (C/raxmaan Gentleman) oo ah aqoonyahan ku taqasusay culuunta siyaasadda & dhaqaalaha {Economics and Politic}, fadhigiisuna yahay Magaalada London ee dalka Ingiriiska, ayaa muujiyey inuu la wadaagayo shacabka Soomaaliyeed dareenka & welwelka ay ka qabaan qabsoomida doorasho xalalaal ah oo dalka ka dhacday wixii ka dambeeya bisha Ogoosto ee sannadkan 2016 oo ah waqtiga loo asteeyey.
C/raxmaan oo ka mid ahaa koox aqoonyahanno ah oo ka qeybgaleyey barnaamij ku saabsan suurtagalnimada doorasho ka dhacday Soomaaliya oo lagu qabtay Kenya, wuxuu hoosta ka xariiqay inuu kalsooni ku qabo in Soomaaliya ay doorasho aadi doonto dabayaaqada sannadkan, hasse ahaatee wuxuu muujiyey inay jirto isweydiiyo dhowr ah oo ku saabsan in shaqsiyaadka doorashadaasi ka soo baxaya ay noqodaan kuwa Soomaaliya godka ay ku dhacday ka soo saari kara.
C/raxmaan wuxuu ummadda Soomaaliyeed ugu baaqay in ay meel iska dhigaan iskala qoqobida dhexdooda ah, ayna isu arkaan in ay tahay Qaran isku dan ah oo aan sina u kala maarmin.
“Walaac iyo welwel badan ayaa ka jira qaabka doorashadu u soconeyso AMA u dhici doonto waxaase la hubaa in doorashadu dhici doonto” Ayuu yiri C/raxmaan Gentelman, wuxuuna intaasi ku daray in shacabka Soomaaliyeed ay ka dhursugayaan Dowladda dhexe in shacabka u jiheyso doorasho xalaal ah.
C/raxmaan oo dhinaciisa ka jawaayey su’aal aheyd in ay u muuqato welwelka ay qabaan dadka qaarkii ee ah; in Soomaaliya ay u baahan tahay gurmad degdeg ah & in ay u kacaan ummad gacmaha is haysata oo qabiil sanka ka qabsada, hadafkooduna la mid yahay midkii SYL, haddii aan dadkaasi la helin in magaca Soomaaliya uu baaba’ qarka u saaran yahay.
“Soomaliya waxay soo martay marxalado aad u adag, marka waa waxaa loo baahan yahay in dalka si dhab ah oo daacadnimo ah loogu istaago, waxaana dhihi karaa iyadoo lagu jiro xaalad adag oo keentay in Soomaaliya ay namberka koowaad kaga jirto musuqmaasuqa in wax badan laga bedeli karo lana taagan yahay waqtigii isbedel ka la sameyn lahaa” Ayuu yiri C/raxmaan Gentelman, wuxuuna intaasi sii raaciyey in dal kasta oo adduunka ka tirsan uu soo maray dhibaato la mid ah ama ka sii darran tan Soomaaliya ay soo martay, hasse ahaatee waddan weliba waxaa u kacay dadkiisa, wuxuuna ugu baaqay dadka waxgaradka ah ee Soomaaliyeed in ay u istaagaan sidii ay dalkooda ku badbaadin lahaayeen.
C/raxmaan wuxuu sheegay Isniintii dorraad inuu la kulmay London Safiirka Ingiriiska u fadhiya Soomaaliya ayna ka wadahadleen sidii beesha caalamka ay u garab istaagi laheyd in Soomaaliya ay soo ceshato Dowladnimadeedii.
Muqdisho | QOL | June 17, 2016 – Waxaa Xaafada Nasiib Buundo ee Degmada Boondheere oo ka Tirsan Gobolka Banaadir laga furay 17-1-2016 Isbitaal Casri ah oo loogu magac daray isbitaalka Caalamiga ah ee Somali German Hosbital kaasoo maanta ay u buuxsantay 6 Bilood ee ugu horeysay.
Isbitaalkaan oo wax weyn ka badalay Horumarka Degmada Boondheere ayaa waxaa mudadii 6 bilood ee uu ka furnaa Xaafada nasiib Buundo ee Degmada Boondheere uu soo kordhiyay horumar ay ku diirsadeen dadka degan degmada Boodheere iyo guud ahaan Degmooyinka Caasimada Muqdisho iyo nawaaxigeeda,waxaana isbitaalka oo ku howlgala qalab casri ah oo laga keenay Dalka Germany ka howlgala Dhaqaatiir isagu jirta Soomaali iyo Ajnabi.
Maamulaha Guud ee Isbitaalka Somali German Dr Ibraahim Cali Xasan ayaa sheegay in Isbitaalka Somali German GHosbital oo furay sidii uu bulshada Soomaaliyeed uga haqab tiri lahaa Baahida caafimaad,isagoo xusay in mudadii 6 bilood aheyd ee isbitaalku ka furnaa Xaafada nasiib Buundo ee Degmada Boondheere uu ku talaabsaday Guulo lagu diirsan karo isla markaana Bukaanada ka faaideystay daweyntiisa ay yihiin kuwo ka kala yimid Muqdisho iyo Gobolada
‘Runtii Dadalkeena ma yara inaan sii labo laabno mooyee marna hakin meyno shaqada aan u heyno dalka iyo dadka Soomaaliyeed ‘ayuu Yiri Dr Ibraahim Cali Xasan oo intaasi ku daray in Mustaqbalka Isbitaalka Somali German uu noqon doono mid ay ku diirsadaan waxqabadkiisa Guud ahaan Ummada Soomaaliyeed.
Maamulaha Guud Dr Ibrahim cali xasan waxa uu hoosta ka xariiqay in isbitaalka uu yahay mid agabkiisa caafimaad uu u dhamesytiran yahay isagoo xusay in 6 bilood ee la soo dhaafay ay qabteen adeegyo caafimaad oo lagu diirsaday ayna sii laba laabi doonaan dadaalkooda.
Qeybaha Bulshada Degmada Boondheere k dhaqan ayaa ku tilmamay fursad u soo hoyatay ka yagleelida degmada Boodheere Isbitaalka Somali German.waxa ayna xuseen in soo dhaweyn wanaagsan iyo waxqabad ay kal kulmeen Isbitaalka Somali German.
‘mid ka mida odayaasha Deegaanka xaafada nasiib Buundo ayaa yiri’aad baan uga nasiib nadan nahay Degmooyinka kale waxaan helnay isbitaal casri ah oo nooq abanay adeegyada aan uga baahanahay dhinaca Caafimaadka,waxa uuna u rajeeyay Maamulka,dhaqaatiirta iyo Howlwadeenada Isbitaalka Somali German Hosbital inay ku guuleystaan waxqabadkooda.
Mohamed Abdulkadir Ali is the founder of the Iftiin Foundation, an organization focused on social entrepreneurship in Somalia.
TIME | Mohamed Abdulkadir Ali |
Terrorists depend and capitalize on fear
The bomb went off at dusk just as everyone was preparing for evening prayer. I was only a few blocks away from its epicenter and felt the reverberation to my core.
A car bomb had been driven into Mogadishu’s Hotel Ambassador in Somalia as a precursor to a sustained attack by al-Shabaab gunmen that would last for several hours. The sound of sporadic gun-fire could be heard throughout the night. By the time we awoke, 16 people had been reported killed, including two parliamentarians. One of my co-workers was among the dead.
The attack occurred a few days before the advent of Ramadan and a day before a visit by Turkish President Erdogan that would mark Somalia’s development. The strategy behind this terror attack, like many others, was to spread an indelible fear among the public.
It has become increasingly clear over the past year that threats and fears of terror attacks has spread beyond the populations of terror-besieged cities like Mogadishu, Baghdad and Kabul to Brussels, Paris and London—and now to Orlando. One of the reasons the horrific massacre in Orlando is so inexplicable is because of where it happened: in a nightclub in a major U.S. metropolis. How do we deal with this idea that these acts can happen anywhere and to anyone?
A few months ago, I went to a local restaurant to meet a friend. It was packed with a large lunch-time crowd. It was an unusually cool day in Mogadishu, and everyone was out enjoying the reprieve from the normally sweltering summer heat.
The flow and ebb of conversation suddenly hiccuped to a stop as everyone turned to see a small Toyota roughly pull in front of the restaurant, backfiring a loud burp as it careened to a stop. For a few moments, no one exited the car as it idled silently. A collective panic slowly spread, and a few people nervously half-stood from their chairs, forks and spoons clattering to the ground, only to awkwardly fall back down when a stout woman in a bright yellow abaya finally stepped out of the car, waving back at the driver to leave. Relief. The sudden clatter of fallen dishes from the kitchens shattered the embarrassing silence, and conversation began again, over-energetic and slightly harried.
I put away my phone with shaking hands as I tried to calm myself from the piercing surge of adrenaline and the receding instinct to flee, of group panic. Like a skittish herd alerted to danger, we were all ready to run out that door. I signal to the waiter for my bill. Everyone in Mogadishu lives with the constant threat of terror in some sort of way—aware in the back of their mind that an idling car or a lone backpack may be a tool of destruction.
State response to terrorism is clear: increased security procedures, a proliferation of security checkpoints throughout the city and the appearance of towers of sand-bags along government buildings and hotels to protect against bombings. The recent bombing will spur discussions on Somali government counter terrorism strategies, from increased intelligence capacity to targeted attacks against al-Shabaab leaders.
Although I and many people around the world are affected by terrorism, sometimes on a daily basis, it is important that we choose not to be paralyzed or driven by it. Terrorist organizations depend and capitalize on fear.
In Mogadishu, normalcy is an act of resistance and a tool of defiance. People still go out to restaurants and cafes every day. They might, however, avoid high-profile locations where foreigners congregate. When parking, they make sure not to let their car out of their sight or have someone they trust watch it—bombs attached to parked cars is a popular method for assassinations and attacks. When there is news of an attack, a lunch or a meeting may be interrupted with a quick call to make sure friends and family are OK.
As the bodies of those killed in the hotel bombing are still being identified and families are burying their loved ones, I am trying to come to grips with how any of us can move forward from such a senseless tragedy, one perpetrated on a regular basis on innocent civilians.
Is simply moving on and reestablishing normalcy as an act of defiance enough? There are no easy answers. For me, and for many others around the world, we may live withterror, but we choose not to live interror.
Ilaa sannadkii 2000 markii la dhisay xukuumaddii ku-meel-gaarka ahayd ee Carta, waxa si cad u muuqatay inay caqabado badan la soo darseen hannaanka dawliga ah ee Soomaaliya iyo sidii loo soo celin lahaa qaab-dhismeedka haykalkii qarannimada dalka, qaabkaas oo lagu salaynaayo la xisaabtan iyo hufnaan la wada arki karo oo ay shacabku ku kalsoonaan karaan.
Qoraalkan kooban wuxuu dulmar guud ku samaynayaa warbixin baaxad leh oo dhawaan soo bixi doonta taasoo faahfaahin buuxda ka bixin doonta xiriirka u dhexeeya beesha caalamka iyo maamulada federaalka ah ee ay horseedka u tahay dawladda Dhexe ee Soomaaliya, gaar ahaan dawladda uu hoggaamiyo Madaxweyne Xasan Sh. Maxmuud. Hadaba, maadaama aan horey u soo bandhignay xogag dheeraad ah oo la xiriiray musuq-maasuqa baahsan iyo maamul xumada hareeysay maamuladii isku xig xigay ee ku meel gaarka ahaa. Maamuladaas waxay abuureen xiriirka aan cagaha badan ku taagnayn ee ilaa hadadan u dhexeeya beesha caalamka iyo dawladihii ku-meel-gaarka ahaa ee dalka Soomaliya soo maray tan iyo maanta.
Waxaa cad in deeqda ay beesha calamku bixiso ay abuurtay inay Soomaaliya ka jiraan laba dawladood (Dowlada iyo ururada aan dowliga ahayn) oo bar-barro ah una dhaqma sida awoodo siman. Arinta kale ee layaabka leh ayaa ah in dakhliga gudaha dalka ka soo xaroodo lamarin habaabiyo loona adeegsado maalgelino gurracan oo lagu samaysto taasoo lid ku ah dawlad wanaagga.
Waxaa kale oo jira inay dawladda Federaalku samaysatay hay’ado uruurrada bulshada rayidka ah loogu yeero oo ka madax-bannaan dawladda laakin ay iyadu maalgeliso. Dowladu waxay taa badalkeeda xoojin lahayd horumarinta hay’adaha dawliga ah halka ay door bidday inay ku maalgeliso dakhliga gudaha iyo deeqda caalamkaba haydaha gaarka loo leeyahay ee loo yaqaan hay’adaha an dawliga ahayn sida NGOs, CBOs, FBOs, iwm, kuwasoo waxqabadakooda iyo howlahoodu aanay caddayn, waxuuna urur walbo wataa dano iyo ujeedooyin iyaga u gaar ah danaha hay’adaas ugaarka ahna waxaa ka mid ah hadafyo diimeedyo is khilaafsan.
Tusaale cad waxaa ah, Madaxda dawladda waxay inta badan ku abtirsadaan ama taageeraan kooxahan iyaga ah, mana cadda anshaxa hay’adahan ay madaxdu taageerto iyadoo su’aalo la iska weydiin karo xiriirka ayaga iyo hayadaha ka dhexeeya. Hadaba baaritaano lasameeyay kadib waxaa soo baxday in qaybo ka mid ah miisaaniyadda dalka loo weeciyo maalgelinta hay’ado samafal islaami ah iyo jaamacado gaar loo leeyahay.
Habkan weecinta maalgelintu, ma ahan oo keliya inay ku xooleeyaan danahooda gaarka ah, balse waxa looga gol-leeyahay in dalku ku sii negaado xaaladdan gurracan iyo burbuka. Tan kale, waxay ka baxsanayaan la xisaabtan iyo hufnaan la iska dhex-arki-karo inay dalka ka dhalato, taasoo horseedi karta in dawlad awood buuxda leh oo ay hay’adeheedu taabbagal yihiin dalka laga hirgeliyo xilliga burburka kadib.
Xaladdan murugsan ee dalku ku sugan yahay, waxa kaloo si aan toos ahayn u caawisay inay beesha caalamku ku fashilantay horumarintii looga baahnaa ee ay ku taageeri lahayd dib u yagleelida qaab-dhismeedkii hayadaha dowladda. Waxaa muuqata beesha caalamka oo ku sifowday inay bar-baro la tahay Dawladda Soomaaliyeed, iyagoo si toos ah u maalgelisa Ururada kor ku xusan oo ciduna ka war haynin hawlgaladooda aysana jirin la xisaabtan raad raaco leh. Kaddib muddo 15 sano ah oo la soo dhaafay, taageerada beesha caalamku, weli kuma guulaysanin inay buuxiso hadafkii laga sugaayay oo ahaa taabbagalinta hay’ado dowladeed oo maamul-wanag ku dhisan iyadoo aan soo bandhigin qaab-siyaasadeed jaangooyn kara nidaam dowladeed oo la xisaabtan ku dhisan. Arintan la gabay waxay ahayd inay dadweynuhu helaan adeegyada ay uga baahan yihiin dowlada ay ku hoos noolyihiin, taasoo og waxay baahidoodu tahay wayse gabtay beesha caalamku inay toos u taageerto Dowladda.
Waxaa ilaa iyo haatan fogaatay in la helo isla xisaabtan dhab ah oo lagu sameeyo urradda bulshada rayidka ah ee ay dowlada iyo beesha caalamku maalgeliyaan sida kor ku xusan. Qayb ka mid ah hawlaha loo igmaday beesha caalamka iyo dawladda federalka, waxa ka mid ah inay si talan-taalli ah u wada xushmeeyaan anshaxa hufnaata, la –xisaabtanka iyo adeegyada bulshada ee la iska dhex arki karo. Waxaase muuqata hada in, Dawladda iyo Beesha Caalamka, ay u shaqeeyaan si jaantaa rogan ah oo aan u danaynaynin bulshada iyo qarranimada dalka Soomaaliyeed ee burburka ku soo jiray in ka badan 25 sano.
Waxaa muuqata inay beesha caalamku ku xad gudubtay awooddii dawladda iyadoo si toos ah u maalgelisa hay’ado aan dawli ahayn oo aan xog badan laga haynin waxay qabanayaan, islamarkaana waxay beesha caalamka oo kaashanaysa dawladda federaalku abuurtay hay’do dawladda kala taliya amniga, arrimaha dhaqaalaha iyo siyaasadda balse aan ka shaqaynin inay hay’adaha dawladdu horumar sameeyaan.
Hadii ay beesha caalamku si toos ah oo hufan u taageeri lahayd dowlada waxaa dhici lahayd inay Dawladdu iskaga filaato helida xogaha ay dowladdi uga baahan tahay dalkeeda gudahiisa waxayna diyaarsan lahayd sidii ay ku gaari lahayd haddiiba ay jirto waqti u qorshaysan in dawladda federalka ay lahaanshaha xogta iyo warbixinada iyadu soo saaran karto ama ay heli karto muwaadiniin hawlahaas u qaban kara.
Xad-gudubkan lagu marin habaabinayo maalgelinta iyo la-xisaabtan diidka, waxay dhaawacday qaab dhisimeedkii hay’adaha dawladdu u hawlgali lahayeen, waxaanan ku soo bandhigi doonnaa warbixintan dhamaystiran ee aan soo saari doono mustaqbalka dhow insha-Allah.
Qoraalkan macnahiisu ma ahan in cid gaar ah lagu waxyeeleenayo laakiin waxaa looga jeedaa istusaalaynta waxa naga khaldamay iyo cidii lug kulahayd si aan isu saxno. Xigashooyinka qoraalkan lagusoo qaatay waxay ka turjumayaan oo kaliya ra’yiga bulshada sida gabadhan Soomaaliyeed ay tiri “Makuwanaan badbaadiyeyaal moodnay: Sidee nalooga dhaadhiciyey iney fikriyan iyo xadaariyanba anaga naga sareeyaan” xigasho!
QOL | June 30, 2016 | by Abdulkadir Ali Bolay – Waxaa maanta ii faraxad ah in marka hore aan hambalyo iyo boogaadin ba halkaani uga dirayaa dhamaan ummadda soomaaliyeed meel kast oo ay joogaan, Sida la wada ogsoon yahay maanta oo ah 56 guuraddii qaranimadda soomaaliyeed, June 26, 1960kii xorriyadda gobolada waqooyi iyo maalinta July 1, 1960kii goboladda koonfur ahna maalinta israaca labada gobol .
Waxaa xusid mudan maanta oo ah maalin weyn oo taariikhi ah qiimo iyo qadarin ba ugu fadhido shacabka soomaalyeed,waa maalin duco iyo abaal ba muddan waa maalin weyn oo aan la ilaabi Karin oo ku weyn quluubta shacabka soomaaliyeed , waa maalintii calankeyna buluug ee sharafta badan la taagay kii gumeysigana la siibay waa na maalintii gunnimadda aynu ka baxnay.
Runtii dad fara badan baa u soo halgamay oo naftoodda qaaliga ah u soo huray xornimadda oo aan maanta haysano iyo calanka sharafta leh oo muujinaya haybadda iyo sharafta qaranimo ee dalka iyo dadka soomaaliyeed u leeyahay, waxaa dhab ah in xornimadda ay ku timid dhiigii shacabka soomaaliyeed oo naf iyo maalba u huray {Gobanimaddu waa geed ku baxa dhiiga dadweynaha}. Gobanimaddu waxaa lagu keenay halgan wada jira iyo midnimo wadaniyad xambaarsan , waxaa nasiib daro iyo muruga ba ku ah shacabka soomaaliyeed in mirihii gobanimadoonka ay ku burburaan gacan soomaaliyeed oo nabad diid ah.
Haddii aan si kooban u xuso June 26, 1960kii xorriyadda gobolada waqooyi iyo maalinta July 1, 1960kii goboladda koonfur ahna maalinta israaca labada gobol, waxaa maanta xusid mudan maanta oo ah sannad guuradii 56aad ee xornimada soomaaliya iyo mideynta labada gobol waqooyi iyo koonfur, waa maalin weyn oo taariikhi ah qiimo iyo qadarin ba ugu fadhido ummadda soomaalyeed, waa maalin xusid mudan runtii waa maalin aan la ilaabi karin, waa maalintii calankeyna la taagay waana maalinta gunnimadda aynu ka baxnay.
Sidaasi darteed waxaan dadweynaha soomaaliyeed ee ku nool guddaha iyo dibadda ba ku boorinayaa in ay xusaan meel kasta oo ay joogaan, maxaa yeelay caruurta maanta ku dhallatay dibaddaha ama ku soo barbaaray fikrada kama haystaan qiimaha weyn ee ay maalintaani ku fadhido waa arrin muhiim ah oo loo baahan yahay in lagu baraarugo.
1da Luuliyo waa maalin xusuus weyn ku leh dhamaan ummadda soomaaliyeed runtii xornimadda ummadda Soomaaliyeed si sahlan kuma imaanin balse halgan culus ayaa loo soo galay runtii dad badan ayaa dhiigooda u soo huray sidaasi darteed waxay naga mudan yihiin dadkii naftooda u soo huray in aan xusno una duceyno, xisbigii SYL koonfur iyo SNL waqooyi oo xusid mudan doorkii ay ka soo qaateen soo dhallinta xornimada maanta aynu haysano.
Shacabka reer waqooyi waxay go’aansadeen in ay soo raacaan walaalahood konfureed, maxaa yeelay waqooyi had iyo jeer waxay hamineysay ama ay ka shaqeyn jirtay midniamda soomaali weyn , taasi waxaa daliil cad u ah in cuqaashii goboladda waqooyi 1946dii waxay ingriiska ka codsadeyn in soomaaliya u mideeyo iyagoo ku adkeyey ingriiska inuu isku daro 5ta soomaaliyeed , sannadkii 1947dii mar labaad codsi kale ay u jeediyeen ingriiska iyagoo ku adkeynaayey in soomaali mideysan la helo oo ingriiska hogaanka u qabto isla markaasi na gaarsiiyaan xornimo taam ah oo ka kooban soomaali weyn, qoraalkii Uurdoox u gudbiyey uu ku sheegay in 90% ummadda soomaaliyeed ay isku raacsan yihiin in ay helaan xornimaddooda iyagoo mideynsan 5ta soomaaliyeed ah , maadaama ingriiska gacanta ugu jirtay inta badan ee qeyba soomaaliya, taasoo ahayd himilada shacabka soomaaliyeed
Haddii aan si kooban u dul maro taariikhda 1 Luuliyo oo ah maalin weyn oo aan lagu soo koobi karin qoraalkani balse waxaan jaclahay in aan wax yar ka xus :-
a). bishii September 1949kii United Nation ka shirweynii ay yeesheen waxay go’aan sadeen in soomaaliya loo dhiibo maamulkeed Dawladda Talyaaniga, iyadoo 4tii dawladoodoo ah kuwii ku guuleystay dagaalkii labaad ee adduunka ay u ahaan doonaan la talinta maamulka in muddo 10 sano ah la gaarsiiyo xornimo .
b). Bishi April 1da Taliyaniga wuu ingriska kala wareegay Mamulki dalka Soomaliya.
c). 12KII oktobar 1954tii waxaa la gudoonsaday in Dalka loo sameeyo calan,kaasoo noociisa ah blug oo dhexda kaga taal xidig cad oo shan geesoo ah, taasoo micno weyn ku fadhiday , macnaheeduna yahay shanta SOOMAALIYEED oo 1884tii shirweynihii Berlin lagu qaybsaday soomaaliya .
d). 1954-1958dii waxaa la qabtay dorashooyinkii golayaasha degaannada dalka oo dhan waxaa kaloo la abuuray golaha sharci dejinta.
kh). 29kii April 1956dii WAXA LA QABTAY DOORASHOOYIONKII siyasadda lagana soo doortay dalka oo dhan. Golahaasi wuxuu ka goonaa 70 kursi. 60 ka mid ah waxaa loo qeybiyey xisbiyadii tartamayeyt , SYL waxay heshay 43 kursi , Xisbiya na 13 kursi , 10 kursina waxaa loo qeybiyey ajaanibta dalka ku noolaa ,
(a) Talyaani 4 kursi
(b) Carabta 4 kursi
(c) Pakistan 1 kursi
(d) Hindi 1 kursi , Xisbiga Dimoqaradiga 3 kursi iyo Xisbiga Midowga M 1 kursi . Golahaasi oo ahaa kii golaha shacabka ee la soo doortay waxaa guddoomiye ka noqday Mudane Aadan Cabdulle Cismaan .
e). 7dii Maajo 1956dii SYL waxaa loo xilsaaray inay soo magacawdo Ra’iisal Wasaare, Ra’iisal wasaarihii ugu horeyna waxaa loo soo magacaabay mudane Cabdullahi Ciise Maxamoud oo soo dhisay dawlad ka kooba Ra’iisal wasaare iyo 5 wasiir
f). 1959kii CABDULAHI CIISE uu soo dhisay dawlad ka kooban Ra’iisal Wasaare iyo 10 wasiir .
g). 12 April 1960kii waxaa la dhisay ciidan xooga dalka soomaaliyeed oo uu hogaaminaayay Allaha ha u naxriistee General Daa’uud Cabdulle Xirsi, khudbadii ugu horeysay ee uu soo jeediyey Allaha ha u naxriistee wuxuu yiri, “ Maanta waxaa la aasaasay Ciidankii dalka daafi lahaa haddii cadaw ku soo gardarooda ama ku soo duulo “.
Shirkii ugu horeyey ee barlamaanka uu qabto waxaa ka soo qeyb galay 115 xubnood inta kale na way ka maqnaayeen , shirkaasi na waxaa si buuxda lagu doortay madaxweynihii ugu horeyey uu dalka yeesho wuxuu ahaa , Allaha ha u naxriistee Mudane Aadan Cabdulle Cismaan, waxaana Ra’iisal Wasaare u noqday Allaha ha u naxriistee Mudane Cabdirashiid Cali Sharma’arke .
Sannadkii 1964tii waxaa na dawladii labaad dib u soo dhisay Mudane Cabdirisaaq Xaaji Xusein .
Bishii June 1967dii waxaa madaxweyne loo doortay Muddane Cabdirashiid Cali Sharma’arke, oo soo magacaabay 15kii Luuliyo Ra’iisal Wasaare Allaha ha u naxriistee Mudane Ibraahim Cigaal oo soo dhisay dawladii seddexaad .
Nasiib daro waxaa noqotay in 15kii Oktoober 1969kii lagu dilay magaalada Laas caanood madaxweynihii dalka Dr. Cabdirashiid Cali Sharma’arke oo booqasho ku maraayey goboladda waqooyi .
Dilkaasi ka dib 21kii Oktoobar 1969kii waxaa dalka qabsaday ciidanka (Golaha Sare ee Kacaanka Soomaaliyeed) oo uu hogaaminaayey Allaha ha u naxriistee Maxamed Siyaad Bare.
Dawladdii dhexe waxay burburtay 26kii Janaayo 1991kii, dalka na uu galay dagaal sokeeyo oo lagu hoobtay ilaa iyo maanta weli la la’yahay dawlad awood badan oo dalka oo idil maamuli karta, waa musiibo ku habsatay ummadda soomaaliyeed oo sumcad iyo haybad ba ku lahayn jiray adduunka hase yeeshee maanta ay ku dacdareesan yihiin guddaha iyo dibadda ba.
Waxaan mar labaad halkaani hambalyo u soo gudbinayaa dhamaan bahweynta Soomaaliyeed meel kasta oo ay adduunyadda ka joogaan, waxaana u rajaynayaa bashbash iyo barwaaqo , waxaanu ilaahay ka baryeynaa inuu dib u soo celiyo sharaftii iyo haybaddii ay lahaayeen shacabka soomaaliyeed, sannadkaani sanadka xiga waxaan ilaahay ka baryeenaa inuu nagu gaarsiyo cimri dheer oo caafimaad leh.
Muqdisho, July 4, 2016: Laga soo bilaabo marki ay dhacday dowladdii kacaanka Soomaaliyeed 1991, Itoobiya waxay mar walba ku taameysay hirgalinta shirqool ay ku tirtireyso dowladnimada Soomaaliya. taasi oo nuxurkeedu yahay in Soomaaliya ay ka dhisto dowlado yar yar oo qabiileed oo aan isku gudbi karin oo ay iyadu damaanad ka tahay dhinacyada siyaasadda, difaaca iyo ammaanka
Heerka koowaad waa dowladaha ay sida toos ka ah uga howlgalaan sirdoonka Itoobiya iyaga oo awood u leh in ay howshi ay doonaan ka qabsadaan. waxaa kale oo ay haystaan damaanad ah in loo gacan galiyo ciddi ay doonaan sharuud la’aan.
1. Somaliland 2. Punland
Heerka labaad waa dowladaha aan lahayn dhul ay gacanta ku hayaan ee ay Itoobiya ka shaqeyneyso sidi ay ufidin lahayd awoodooda maamul. waana kuwo aan wali helin darajadda Somaliland iyo Punland ee aan wali laga furin xafiiska loogu yeero wakiil gacansiga oo uu fadhiyo wakiilka iyo xarumaha jaamacadaha iyo fidinta dhaqanka Itoobiya.
1. Koonfur Galbeed 2. Jubaland
Heerka sadexaad waa kuwo aan hadda macno badan u lahayn Itoobiya laakin qorshuhu yahay marka hore in ay gacanta u galaan rag u carbisan Itoobiya. Galmudug ayaa lama filaan ku noqotay damicii Itoobiya kadib marki doorashadi ka dhacday Cadaado looga adkaaday musharixi ay wadatay ama taageereysay.
1. Galmudug 2. Hiiraan & Shabelle dhexe oo aan wali la dhisin
Madaxda heshiisyadaasi saxiixday iyo qoraaladiba waa la heli karaa waxaana ugu dambeeyay kii Garawe ee uu damaanad qaadka masiirka siyaasadeed ee Soomaaliya lagu siiyay wasiirka arimaha dibadda ee Itoobiya. Kaasi oo dhacay wax yar kadib heshiiski Madaxweynaha Puntland iyo Taliyaha guud ee Ciidamada Itoobiya ku yeesheen Addis ababa kaasi oo Itoobiya si buuxda loogu wareejiyay difaaca Puntland cid kasta oo soo weerarta.
Nin Soomaali ah oo reer Hargeysa ah ayaa horay u sheegay in isaga oo dagan Hotel kuyaala Hargeysa uu albaabka u soo garaacay nin xabashi ah kaasi oo weydiiyay sababta uu uyimid iyo goorta uu noqonayo?
Ninki ayaa is adkeeyay oo yiri addigu maxaad ahayd? Xabshigi ayaa ugu jawaabay waxaan ahay Itoobiyaan soow ma’ogid in aan mas’uul kanahay ammaanka Somaliland sidaa dareed waa in aad iiga jawaabtaa wixi aan ku weydiiyay? Ninki oo baqdini gashay ayaa u sheegay qabiilkiisa iyo suldaanka reerkiisa sidaa ayaa lagaga tagay kadibna isaga oo aragagaxsan ayuu dib ugu laabtay halki uu kayimid! inta aanan hadlin baa ka badan ee waxaas oo kale kala kulmay dalka.
Dowladaha Soomaalida ee ay Itoobiya haysato
1. Soomaali galbeed (Ogaden)
Qorshuhu wuxuu yahay in Soomaaliya ay lamid noqoto Ogaden ugu dambeyn waqti aan dheereyn. kii gumeysiga ku jiray waxaa lagu abaal marinayaa in uu ku faano in uu yahay Itoobiyaan si uu kuwa kale u jecleysiiyo Itoobiyanimadu in ay ka wanaagsan tahay Soomaali nimada. halka kuwa kalena siminaaro lagu siinyo in ay dhagaha wax magaratada ku shubaan walaalaheena Itoobiya.
Muxuu yahay qorshaha xigga haddeer ee ay Itoobiya dhawaan fulin doonto
1. Waa adeegsiga dakadaha Soomaaliya iyada oo badeecadda sida ay uga soo dagaan Soomaaliya iyaga oo aan la furin si toos ah loogeynayo Addis ababa kadibna Soomaaliya dib loogu soo celiyo iyada oo ganacsi ah.waxaana qandaraaskaasi haysta siyaasiyiin iyo ganacsato Soomaali ah oo la shaqeysta gumeysiga. Tusaale ahaan gaariga Soomaaliya ka jooga $15.000 waxa uu Itoobiya ka joogaa $5000 waxaana uu ka soo dagaa Soomaaliya taasi oo macnaheedu yahay maamulka iyo manaafacaadka dakedaha waxaa iska leh Itoobiya.
2. Qorshaha labaad waxaa weeye in Soomaaliya si toos ah looga isticmaalo lacagta Birta Itoobiya iyada oo aysan jiri doonin lacag shilling Soomaali ah. waxaana dhaqaalaha labada waddan maamulidoono oo jaan goyndoona Bankiga dhexe ee Itoobiya.
by Mohamed Ibrahim Ayaanle | July 16, 2016 – Hal kudhiga cinwaankeyga ayaa ah mid aan kasoo nuqliyay gabay uu horay u tiriyay abwaan Maxamed Nuur Laangadhe kadib markuu gumeystihii Ingiriiska ka dalbaday in uu ka hadlo ama uu maanso ka tiriyo guulihii uu ka gaaray dagaalkii 2-aad ee aduunka isagoo yiri “ Mar hadaan gurigaya gidhligaanka gariiriyo garnayl loola tagaynin Iglan baa gubanaysa maxaa iiga gidhiisha”
Saqbarkii habeenimo ayay aheyd kadib ciidan aad u fara badan oo uu horkacayay korneel Maxmed Siyaad bare ay la wareegeen awooda wadanka, ciidanka ayaa ahaa kuwa in muda ah is abaabuliyay sidii ay talada uga tuuri lahaayeen maamulkii rayidka ahaa ee xiligaasi wadanka ka talinayay ayagoona guud ahaan gacanta ku dhigay wadanka mudo kooban.
Hal kudhig loogu yeeray kacdoon ayuu ahaa halqabsiga ciidanka militariga waxa ayna dadka ku qancinayeen in wax badan ay wadanka ka badali doonaan waxaana la waayay cid far-nuuxisa maadaama afgambigaasi uu ahaa kii ugu horeeyay oo ciidan military ay la wareegaan awooda dalka dhagaha shacabkana ku cusbaa afgambi ayadoona natiijadii kasoo baxday ay Soomaalidu ka wada dharagsanyihiin.
Kacdoonkaasi kadib isla wadadaasi waxaa isku dayay dhowr kooxood oo kale oo iyana ku fooxsanaa kana biya diidanaa hanannkii kacdoonka balse xoog loo adeegsaday awogiis ayay u suuragali weysay ayagoo ugu danbeyntii 90-kii ay u suuragashay in ay xoog uga saaraan wadanka kacdoonkii.
Kooxo calooshooda ku caqli ah oo ay adeegsanayeen kuwa aan doonin in Soomaaliya ay cagaheeda ku istaagto ayaa in muda ah rinji aan la aqoon ku xardha qaarada Soomaaliya ayadoona in ka badan 26-sano wali aysan dhicin nafar dareema halka ay arinta ka qurantay iyo halka aan u socono maxaa yeelay waxaa la ogaaday meesha nagala hayo oo ah inaan lacag helno ama aan madax noqo waana mid ilaa haatan beesha caalamka ay noogu ciyaarayaan ama tijaabsanayaan fikiradooda.
Dulaal iyo mulaal ayaa talinayay intaas oo idil kadibna kii madaxa soo qaadana Aaqiro loo dirayay bilaa shuruud iyo bilaa hadal waxaana ugu danbeyn raqiis ka noqotay nafta muwaadanka Soomaaliga oo aan la ogeen sababka uu u dhimanayo.
Isla sidaas oo kale wadamada badan oo Afrika ku yaala ayay ka dheceen afgambiyo military ayadoona ciidanka shacabka ku qanciyeen in wadanka ay wax ka badalayaan ayana sidaasi nolosha caadiga ahi kusoo noqoto mudo ka dib balse taas way ka gadisantahay marka loo eega tan Soomaaliya ka jirta mudada 26-ka sano ee beesha caalamka dhabta nagu heyso ayna noogu xiirto hadba sida ay u arkaan.
Dadkii waxtarka u lahaa wadanka waa la qoor-gooyay; dhaqtar ha dhihin, macalin ha sheegin, ganacsadana warkiisaba dhaaf, wadaad diimeed waaba nagu cabsiiyay iyo waliba guud ahaan kuwii dadka horkici lahaa waxaana intaasi oo dhan sameynayay mid aan Alif xariiqi karin isuna heysta in uu yahay gorgor balse natiijadii kasoo baxday ayaa noqotay in aduunka oo idil nalaga takooro naloo bixiyana magacyo aan aqoonin.
Marxalado kala duwan uu wadanka soo maray intaasi kadib oo shacabkii ayaa kacay waxaana tusaala ahaan inoogu filan waxa kasoconaya magaala madaxda sida dadka ay isku xilqaameen ayna u sameysteen adeegyo bilaash ah iyo wadankooda ay quruxsadaan si “ISAAGA WAX U QABSO” taa oo ka qeyb aheyd tijaabo Soomaalida ay horay u arkeen.
Maanta caalamka sidii qarnigii 19-aad ma ahan aduunkii oo dhan ayaa isku furmay dhan ganacsi, siyaasad ayadoona mararka qaar ay u ektahay in aduunka oo idil uu noqday sida hal qol oo kale oo wixii ka dhaca cirifka ugu danbeeya caawa waxaad arkeysaa ayadoo isla saacadii looga sheekeysanaya goobta aad joogto taasna waxay cadeyn u tahay sida dhow ee uu aduunka isugu furmay mudadii nalka uu i naga dansanaa.
Wadan dadkiisa ay ixtiraam iyo abaal nagu leeyihiin ayaa waxaa ka dhacay isku afgami oo fashilmay balse shacab isku duuban oo cashar u dhigay kuwii soo abaabulay ayaa aduunka tusiyay in arinta ay sidaasi aheyn waxeyna fariin u direen kuwa caada-qaatayaasha ah ee doonaya in wadankooda ay dib u celiyaan. Kacdoonka shacabka ayaa awooda ugu weyn ee ummadi wax ku tahay waxa uuna haa cashar wixii ka dhacay Turkiga cashar ku tusinaya awooda shacabka.
Soomaalida maxay ka baran karaan wixkii ka dhacay Turkiga?
Ummada Soomaalida waa ummad hadii aad dhahdo diinta ayaa sidaas qabto ee kaalay horay kaasoo raaceyso waxaana la dhihi karaa waa ummada dhanka diinta qiima weyn u haya, balse arinta ma ahan sida aynu u aragno oo aan ula jeedo in anaga aan u baahanahay inaan wax ka barano ee aan saameyn ku yeelan siyaasad aan waxba kala soconin iyo ummad is abaabushay oo danteeda raacaneysa. Wax macna ah ma sameyneyso dibad-baxyo iyo faaqidaad lagu xeel dheeraado balse ayna wax ka barano macaanta wadaniyada iyo habkii ay mareen dadkii naga horeeyay waa inaan abuurnaa jiil dareema qiimaha wadanka iyo wadaniyada. Ma ahan in calanka aad ku dhagsato guriga hadana aadan dareemin qiimaha uu kuu leeyahay.
Ugu danbeyn, dhawaan waxaa lagu wadaa in Soomaaliya ay ka dhacdo doorasho waana wada kaliya ee ay shacabka ku muujin karaan awoodooda iyo isku doobnaanshahooda si wax badan aan uga barano waxa caalamka ka soconaya ayna isaga xaaqi lahayn kuwa caada-qaatayasha ah ee dhuunta beelay kuna caqliga ah kaliya calooshooda magaca qaldana ka bixinaya shacaka Soomaaliyeed.
Maxaa iiga gidhiisa Mareenka aa nin madow lagu dilay iyo Faransiika aa dad lagu laayay anigaba shacabkeyga ayaa intaas sano dhimanayee. Taariikhda aynu wax ka barano yaanan nalagu tijaabsanin fikiro wixii sii noolna aan u jeexno wado jiilba jiilka uu ka danbeeyo. Talada shacabka ayay ka go’daa ee siyaasi kama timaado.
By Abdirahman Omar Osman (Eng. Yarisow)
engabdirahman@gmail.com 01 August 2016
Ahead of the eve of the Somali Leaders Forum (SLF) meeting in Mogadishu, there are positive signs as Somalia prepares elections in the next few months. There is a consensus among all Federal Institutions (Executive, Legislature and Judiciary) and Somali Regional leaders that there will be no extension once the term of the current government ends in September 2016.
They also agree that the indirect election should be one that has more legitimacy, representative and inclusive compared to the 2012 elections where only 135 elders chose the 275 MPs.
This time 51 constituency members will elect each MP, which means 14025 citizens will take part the indirect elections. If this goes according to the plan, there is hope that the country will hold its first fair and free one-person one vote elections by 2020.
This paper examines the 2016 electoral system, discusses the prevailing challenges and to provide options on the way forward.
In September 2012 President Hassan Sheikh Mohamud was elected as the first President of a Permanent Federal Government following the end of Transitional Governments since 2000.
The mandate of the Government was similar to all previous governments, which was to review the constitution and hold a referendum, implement Federal system and to hold a fair and free one person one vote elections.
Just like the previous governments, President Hassan Sheikh Mohamud had it unique challenges, mostly related to security and lack of resources to fulfill its mandate.
But each successive government have taken steps that led to the overall improvements of many sectors in the country despite the security challenges as Al-Shabaab changed their tactics to an asymmetric warfare that caused too many civilian casualties. One of the reason was that the improvement of security institutions reduced attacks to government buildings and that is why we have seen a rise on attacks in public places like hotels, restaurants and populated areas on main streets, such as Liido Seafood Restaurant.
Thanks to the leaders of the current government, compared to 2012, the 2016 electoral system has witnessed improvements because it is Somali-owned and Somali-led process. We have seen Somali Leaders Forum meeting regularly without international partners present, all of meetings took place inside Somalia compared to 2012 elections, where political infighting used to solve neighboring capitals.
What is more evident is that there is a consensus of holding elections and making sure that there is no option for an extension. There is also a consensus to hold a transparent and more legitimate elections compared to 2012.
The plan is for Traditional Elders to choose 51 constituency members that will elect each MP. Election Commission has been appointed and Federal Government leaders and Federal Member States have chosen their members.
In addition, 22 members of the Election Commission has democratically elected their Chairperson and Deputies that will lead the process to ensure that elections are transparent and will take place in time. They will come up with their plan of action with timelines.
Somali Leaders Forum (SLF) is set to meet tomorrow the 2nd of August 2016 to finalise the timetable of the election taking into account proposals from the Election Commission. This meeting is very important and the people and our international partners are watching keenly. SLF meeting will address the completion of all tasks relating to the upcoming indirect elections, including the establishment of the dispute commission, the status of Mogadishu, the regional election commission composition, ensuring women get their 30% allocated quota and other issues such as Somali National Security Policy and its implementation.
The question is whether SLF will meet the higher expectations and aspirations of the people—which is to hold a fair and free elections in time. It will determine whether the country will move a step forward and hold one-person one vote in 2020.
The main challenges are security and resources. Any plan without adequate resources and safe and secure environment is bound to fail.
Resources
It is expected that the new Election Commission will submit a budget proposal to the SLF during the meeting of 2nd of August. There are already discrepancies of the required resources. SLF during their last meeting in Baidoa submitted a budget for the elections, but the international partners who are expected to underwrite the elections raised concern that the requested budget is too high.
It is not also clear whether the International partners will be able to cover all these expenses for the elections, as they are now talking on ways to generate resources by requesting candidates of MPs to pay around 5,000 US dollar to cover elections expenses.
For example if there are 5 candidates for every constituency, we are looking at a situation of 1375 candidates, which brings a total of $6,875,000 (six million eight hundred seventy five thousands). Even though this is a good way of raising resources, it is impossible to implement it for various reasons. One, it will limit the elections to only those who can afford it, at the same time encourages corruption. Many candidates with good programmes but less resources will be locked out.
The best option in such a scenario is for every selected MP to contribute to his or her first three months’ salary of 3,000 USD towards the electoral process. In other words, international partners giving loans to the process so that the new parliament will repay them as loans.
The task of transporting over 14,000 people from all regions of Somalia and accommodating them in various districts in the country will be costly. The security of these electors will also have resource implications
Candidates for MPs and the presidency will need a safe and secure environment to exercise democratic practices including freedom of movement, holding events, lobbying within constituency and safety for their own during this critical time.
Security:
There is an understanding that AMISOM and Somali Security forces will ensure the security of cities during election. It is easier for security forces to provide security in general, but it will be difficult to ensure the safety of everyone including constituency members that are electing MPs (14025) and candidates of MP seats (1375) as well as presidential candidates. Al-Shabaab has already threatened to people taking part the electoral process and warned them not to take part. Furthermore, there are strong signs that they are considering changing this threat and forcing Traditional leaders to choose constituency members from Al-Shabaab so that they can become MPs. This is a serious issues that need to be addressed immediately.
Security will not only be the responsibility of the government institutions, but every citizen as the legitimacy of the election process is for the interest of all. Since security institutions of regions will be responsible for the overall safety of other cities, they lack proper training and capacity.
Other challenges
Other challenges include the fair and free selection of the 51 constituency members. It is impossible to gather a huge number of constituency members in one place. For example, MPs from Somaliland and areas where Al-Shabaab are in control will not be able to take part the election process. So they will have to come to Mogadishu, which is hard to bring those genuine constituency members.
Another challenge is that there will be attempts to influences and manipulation from Federal Member States as elections will take place in their capitals and their leaders will have the final signature. Furthermore, there is a plan to also have regional election commissions but it is still not clear how they will work with the National Election Commission.
The way forward
In order to ensure that the upcoming election is fair, free and more legitimate, there should be more representation and a feeling of inclusivity.
While there is a consensus on having an enhanced and more legitimate elections compared to 2012, it still remains an ambitious plan. Some people argue that since the ultimate goal is to hold fair and free elections on one person one vote by 2020, why not continue with the same process of 2012 which is specific, measurable, achievable, and realistic and can be implemented within the short time before the mandate of the current government ends in September.
Therefore, if there is no guarantee on security and resources needed as time is running out, SLF and International partners need to urgently review of what is at stake.
Even if the required resources is available, there is a high probability that the remaining time is not sufficient to implement the 2016 electoral system. The following recommendations worth considering during the SLF meeting on 2nd of August.
1. If and only if there is guarantee of security and resources with proper plan of ensuring inclusivity, representation and genuine process, it will need at least six months to implement it. Beginning August, the more realistic time to hold elections is end of January or early February 2017.
2. If there is insecurity and no resources guarantee, then the best option is to implement the 2012 model, where 135 Traditional Elders will select the 275 MPs. This way, there is guarantee to hold the indirect elections, and it gives more chances for women MPs than the grand and ambitious 2016 electoral process. It will mean no Somali leader will have influence or manipulate the process, as the Traditional Leaders will have the final say on who will represent their respective clan.
3. The best option would be to consider one-year extension of the current institutions with a strict roadmap and timetable to ensure that the grand and ambitious plan is implemented in time. This will give the government and the international partners time to raise the required resources and ensure an environment that is conducive to hold elections.
I might not have tackled all the challenges but my objective is to generate debate on the challenges facing the electoral system in order to find a suitable option for the country. Since time is too short, we must come up with a plan that is acceptable to all, and gain the confidence of citizens.
MrAbdirahman Omar Osman (Eng. Yarisow) is a former Minister of Treasury, former Minister of Information, and former Senior Advisor and Spokesperson to the President and the Prime Minister of Somalia. Worked 10 years in UK local government as Area Housing Manager. engabdirahman@gmail.com
By Philip Lewis | | Fadumo Dayib wants to be Somalia’s first female president — and the stakes are high.
The African country has not only seen decades of civil war, violence and political instability, but was also considered one of the top five most dangerous countries in the world for women.
Somalia’s former women’s minister, Maryan Qasim, agreed. If “asked where is the most dangerous place to be a woman I would have said with certainty Somalia,” Qasim told Thomson Reuters Foundation in 2011. “The most dangerous thing a woman in Somalia can do is to become pregnant.”
Dayib, 43, wants to change all of that.
“I’m not a politician, I’m actually a layperson,” the mother of four said in a phone interview. “I’m a person who believes that making a difference in your country is a moral obligation. It’s a civic duty that is incumbent on all of us.”
Dayib faced many challenges along the way before making her historic announcement. Born in Kenya, her family was forced to move back to Somalia amid tension between the neighboring countries when she was young. When civil war broke out, her family was forced to move to Finland as refugees. It was Finland where Dayib became fully literate, learning to read and write at the age of 14.
From there, she went on to obtain multiple degrees in public health, earned a master’s degree from Harvard in public administration and spent several years as a health care specialist with organizations such as the United Nations and UNICEF. She is currently working on her doctoral degree, focusing on women’s governmental participation and empowerment in post-conflict regions.
Even though Dayib built a life for herself and her family in Finland, she still felt an obligation toward her country of origin.
It was during her time with the United Nations that she felt as though a leader should step up and help push for change in Somalia. “When I started my Ph.D. studies, I realized there is no leader that was forthcoming. Perhaps I am the person that I’m looking for,” Dayib said. “And that is when I took the position that Somalia mattered to me very, very much. I could no longer wait. We need to go back home.
“And even though home is not a welcoming place, is not a peaceful place, we should do everything possible to make it so,” she said. “We all want to go back home, to be at home and that is why I took it upon myself to do this.”
Not everyone is ready for a woman to step into the role of president in Somalia.
“In terms of the challenges that faces a woman, I think those are the same challenges that Hillary Clinton is grappling with as we speak in the U.S.,” Dayib said. “When a woman wants to step into a territory that is male dominated, then strange things happen. One of those strange things is fear and the second thing is resistance.”
Dayib, whose platform focuses on security and economic prosperity, also pointed out the differences between American and Somali politics. “You have an old democracy that has paved the way for President Obama and will pave the way also for Hillary Clinton. We don’t have that in Somalia.”
“You have an old democracy that has paved the way for President Obama and will pave the way also for Hillary Clinton. We don’t have that in Somalia.”
Dayib believes that she is a breath of fresh air from regular Somalia politics.
“What makes me different from the other 18 candidates is the fact that I’ve not been involved with Somalia politics, so I’m really coming in with a clean record,” she said. “I’ve not pillaged, I’ve not raped, I’ve not stolen, I’ve not been accused of corruption, I’ve not been involved in skirmishes, I’m not affiliated with any religious group or organization in the country. I’m actually an independent candidate. That’s something that Somalia has never seen before. This is my platform.”
She has received death threats during her campaign and has prepared her will in case something should happen to her. But Dayib sees these challenges as a positive thing.
“In terms of the threats that I’ve been getting, I see that actually as a positive sign that I am doing the right thing,” the Harvard alumna said. “As a result of what I am doing, Somali women will no longer be relegated to the back rooms and told to stay there. They’ll come out and they’ll never go back. I’m not surprised; in fact, I’m actually flattered that these cowards would be quaking or quivering in their sandals or whatever they wear just because I happened to step forward.”
The current president of Somalia, Hassan Sheikh Mohamud, has been in office since September 2012.
Somalia has faced many challenges in the past two decades. The African country was torn apart by warlords, lacked the ability to establish a functioning government and was ravaged by natural disasters. But steps have been made in order to rebuild the economy and the country’s administration.
Although Dayib planned to run in the Somali presidential election in August, the Somali government has pushed its election back potentially to January or February 2017. Essentially, Somalia will not have a formal government until the new election process.
“It will lead to anarchy because you do not have a legal government in place,” Dayib said.
But this presidential candidate is hopeful.
“We hope that sanity will prevail,” she said. “That goodness will overcome. We shall see. We are still optimistic because there’s nothing else you can do.”
Ma la socotaan in Dawlada Soomaaliyeed ay dib u soo celisay Hindise Sharciyeedkii Jinsiyadda iyo Socdaalka oo ay Soomaalidu 100% diideen sanadkii hore?
Wasiirka Arimaha Gudaha ayaa bishii July 28, 2016 ka furay shir magaalada Muqdisho loogaga hadlayo Hindise Sharciyeedka Jinsiyadda. Hadaba aan idin la wadaago qodobada ugu xasaasisan ee ku jira Hindise Sharciyeedka Jinsiyadda oo ku lifaaqan halkan si qof walba oo muwaadin ah uu u ogaado waxa kujira sharcigan. Waxaan kale oon jeclahay inaan su’aalo ku weydiiyo dawladda qoraalkeygan.
Qodobka 9, wuxuu u ogolaanayaa qofkii qaxootinimo loogu aqoonsado Soomaaliya gudaheeda inuu markiiba xaq u leeyahay inuu si sharci ah u degenaado Sommaliya, taasoo macnaheedu tahay sharci ahaan inuu helayo “degenaasho rasmi ah sida Green Card ama Landed ama Residency”.
Isla Qodobka 9, qofka qaxootinimada ku joogo Soomaaliya wuxuu xaq u leeyahay inuu qaato jinsiyadda Soomaalinimada ka dib sideed sano.
Soomaaliya oo aynu ognahay xaalkeeda maxay tahay ujeedada laga leeyahay in hadda la furo Sharciga Jinsiyadda iyo Socdaalka? Maxay tahay danta dhaqaale, bulsho, amni iyo siyaasadeed ee inoogu jira?. Ma dhaqaalaheenaa u baahan mise baahi shaqaale baanu u qabnaa socoto dalka yimaada oo markiiba dhalasho qaata?
Aaway doorashadii/xulashadii la sugayey? Aaway dhismihii dawladnimo, dib u heshiisiintii dadkii kala irdhoobay, dhisida ciidan qaran, sugida amniga iwm. Wadan aan awoodin inuu maareeyo hawadiisa, badiisa iyo dhulkiisa, sidee bay macquul u tahay inuu yiraahdo albaabadeyda si sharci ah baan u furay oo cid walbo dhalasho Soomaali ah ha qaadato oo ay ku jiri karaan argagixisida caalamiga ah?
Maxaa diidaya in aynu ku dhaqano Sharci Namber 28 oo ka hadlaya Jinsiyadda Soomaalinimada ee soo baxay bishii Diseember 1962 inta aynu lugaha yaga ku istaageyno? Dad hadda anaga nagu soo kordhaa ma u baahanay? See wax u jiraan?
Dawlada Soomaaliya waxaan ka codsanayaa in ay ii sharaxdo danta ku jirta in aynu furno shaciga jinsiyadda oo qatar gelin kara jiritaanka Qaranimadayada.
Ila daawada sidii reer Toronto ay u diideen Hindise Sharciyeedka cusub.